Tại hội nghị triển khai Đề án "Nâng cao sức khoẻ đất và quản lý dinh dưỡng cây trồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050", do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức ngày 18/10, tại Hà Nội, ông Vũ Thắng, Phó Trưởng phòng Quản lý phân bón, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) cho biết, tại Việt Nam, theo điều tra của Bộ năm 2021, cả nước có 11,8 triệu ha đất bị thoái hóa; trong đó, có hơn 4 triệu ha là đất sản xuất nông nghiệp. Tình trạng suy thoái với nguy cơ sa mạc hóa diễn ra nhanh và ảnh hưởng nặng nề nhất tại các khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên và duyên hải Nam Trung bộ.

Cùng với thoái hoá đất, hệ vi sinh vật có lợi cho cây trồng bị suy kiệt, trong khi đó, những vi sinh vật có hại trong đất phát triển nhanh hơn, chất lượng đất bị suy giảm cũng nhanh hơn. Mất cân bằng về thiên địch, cân bằng hệ vi sinh vật trong đất bị phá vỡ, hình thành nhiều quần thể có hại cho đất và cây trồng, mức độ đa dạng giun đất ở Việt Nam bị suy giảm so với mức trung bình trên thế giới.

Bên cạnh đó, việc lạm dụng nhiều phân bón trong thời gian dài dẫn đến đất bị trơ, bạc màu, mất cân đối dinh dưỡng, bị chua hóa. Đồng thời, việc canh tác liên tục trong thời gian dài không cho đất nghỉ cũng là nguyên nhân làm cho đất bị suy thoái.

Nguyên nhân dẫ đến tình trạng này là do tập quán canh tác trồng nhiều vụ/năm, bón nhiều phân vô cơ, thiếu cân đối giữa hữu cơ - vô cơ, sử dụng nhiều thuốc bảo vệ thực vật hóa học, thiếu biện pháp chống xói mòn, rửa trôi…

Cùng với thoái hoá đất, hệ vi sinh vật có hại trong đất phát triển nhanh hơn, chất lượng đất bị suy giảm cũng nhanh hơn. Mất cân bằng về thiên địch, cân bằng hệ vi sinh vật trong đất bị phá vỡ, hình thành nhiều quần thể có hại cho đất và cây trồng, mức độ đa dạng giun đất ở Việt Nam bị suy giảm so với mức trung bình trên thế giới. “Chất lượng đất nông nghiệp đã ở mức báo động, sức khỏe đất đã đến mức suy kiệt. Vì vậy phải có biện pháp nâng cao sức khỏe đất, hướng tới sản xuất trồng trọt bền vững. Nếu không có biện pháp quản lý và khắc phục kịp thời sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và an ninh lương thực trong tương lai” ông Vũ Thắng nhấn mạnh.

Trước thực trạng nên, ngày 11/10/2024, Bộ NN&PTNT chính thức phê duyệt Đề án “Nâng cao sức khỏe đất và quản lý dinh dưỡng cây trồng đến năm 2030, tầm nhìn 2050”. Đề án ra đời với mục tiêu và kỳ vọng giúp ổn định và nâng cao sức khỏe đất trồng trọt trên cơ sở quản lý dinh dưỡng cây trồng hiệu quả nhằm hạn chế suy thoái đất. Đồng thời, nâng cao giá trị gia tăng trên một đơn vị diện tích đất trồng trọt, góp phần phát triển nông nghiệp xanh, bền vững, carbon thấp và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Đề án đã xác định rõ vai trò của quản lý đất và dinh dưỡng cây trồng trong việc ngăn chặn suy thoái đất, phát triển nông nghiệp hữu cơ và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Mục tiêu của đề án là nâng cao giá trị sử dụng đất, quản lý hiệu quả dinh dưỡng cây trồng, từ đó góp phần vào quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Đồng thời, Đề án đưa ra nhiều giải pháp như tiến hành thống nhất hệ thống phân loại đất phục vụ sản xuất trồng trọt với bộ chỉ tiêu chất lượng đặc trưng được số hóa; thành lập mạng lưới liên kết phòng phân tích (VINASOLAN) đủ năng lực đánh giá chất lượng đất và phân bón và kết nối được với mạng lưới phòng phân tích đất, phân bón trong khu vực và trên thế giới.

PGS-TS Vũ Năng Dũng, Chủ tịch Hội Khoa học đất Việt Nam nhận định, việc bổ sung, tăng cường chất hữu cơ cho đất là rất cần thiết. TS Vũ Năng Dũng cho rằng, cần có chiến lược tăng cường hữu cơ cho đất tầm nhìn đến năm 2050 và thậm chí có thể hơn nữa. "Nếu đất khỏe, sản xuất thực phẩm sẽ an toàn, con người sẽ khỏe mạnh và thế hệ sau cũng sẽ khỏe mạnh. Đây là việc làm lâu dài, liên tục", Chủ tịch Hội Khoa học đất Việt Nam nhấn mạnh.

K.Linh

K.Linh