PGS.TS Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Rượu – Bia - Nước giải khát Việt Nam thông tin ngày 21/2/2023, Bộ Tài chính đã gửi Văn bản số 1585/BTC-VCS gửi các bộ ngành, tổ chức, hiệp hội và đồng thời đăng tải toàn bộ dự thảo lên trang mạng của Bộ Tài chính, Chính phủ để lấy ý kiến của toàn thể nhân dân về việc lập đề nghị xây dựng dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) nhằm phát huy hơn nữa vai trò của các sắc thuế đối với đời sống, kinh tế, xã hội. 

Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất trình Chính phủ tiến độ của dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Đồng thời, Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 7 QH khóa XV (tháng 5/2024). Bổ sung đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Điều chỉnh thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia.

Ông Nguyễn Văn Việt chia sẻ: “Ngành đồ uống là một trong những đối tượng chịu tác động trực tiếp, sâu rộng đối với luật thuế tiêu thụ đặc biệt với những đóng góp hàng chục ngàn tỷ động vào ngân sách nhà nước ở Trung ương và địa phương. Vì vậy, ý kiến đóng góp của ngành hàng là rất quan trọng để đảm bảo chính sách pháp luật khi ban hành có sự đồng thuận cao, hài hòa các lợi ích và đảm bảo nuôi dưỡng nguồn thu bền vững cho ngân sách Nhà nước”.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI, thuế tiêu thụ đặc biệt góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng của xã hội, điều tiết thu nhập của người tiêu dùng và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.  Ông Tuấn cho rằng một sắc thuế tiêu thụ đặc biệt tốt thì ngoài các mục tiêu trên còn cần tính tới các yếu tố như tính khả thi, tính tuân thủ, cạnh tranh bình đẳng, tính tin cậy, dự báo trước được và phù hợp với thông lệ quốc tế.

“Cộng đồng doanh nghiệp rất kỳ vọng thuế tiêu thụ đặc biệt đáp ứng được yêu cầu cao hơn, đảm bảo được một môi trường kinh doanh ổn định, thuận lợi, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp”, ông Đậu Anh Tuấn cho biết.

Ông Tuấn cũng đặt vấn đề chính sách được đề xuất có đảm bảo nhất quán với các chính sách, chủ trương liên quan đến hỗ trợ doanh nghiệp, người dân khắc phục khó khăn, phục hồi sản xuất, kinh doanh do ảnh hưởng tiêu cực của dịch bệnh COVID-19 không? Lộ trình tăng thuế như thế nào là phù hợp để các doanh nghiệp điều chỉnh phương án sản xuất kinh doanh, đảm bảo vừa ổn định sản xuất, vừa đóng góp nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước, trong khi doanh nghiệp cần phục hồi sau đại dịch, trong bối cảnh lạm phát tăng cao và kinh tế Việt Nam cũng như toàn cầu còn rất khó khăn.

Đại diện Hiệp hội Thương mại Mỹ (AmCham) đề nghị Bộ Tài chính bỏ đồ uống có đường, đồ uống đại mạch và nước giải khát không cồn khỏi Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

"Bộ Tài chính cần cân nhắc các tác động tiềm ẩn của đề xuất đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng so với hiệu quả của nó, dựa trên các bằng chứng khoa học xác đáng và nguyên tắc quản lý rủi ro để tránh những hậu quả không mong muốn", ông Chris Vanloon, Chủ tịch AmCham nói.

Theo AmCham, hệ thống văn bản pháp luật Việt Nam hiện hành không có định nghĩa về “đồ uống có đường”. Do đó, đề xuất của Bộ Tài chính có thể bao gồm cả một số sản phẩm thiết yếu và tốt cho sức khỏe như sữa và các sản phẩm từ sữa, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm y tế cho người bệnh...

Hiện khoảng một phần tư quốc gia trên thế giới áp thuế đối với đồ uống có đường. Đây cũng là một thuật ngữ dễ gây nhầm lẫn với khái niệm khác là “nước giải khát có bổ sung đường”. Một số nước, như Đan Mạch, đã rút bỏ loại thuế này.

"Nếu đề xuất được thông qua, cả ngành thực phẩm và đồ uống, vốn đang chật vật phục hồi sau COVID-19, sẽ đối mặt thêm gánh nặng tài chính. Nó cũng tạo thêm áp lực cho các gia đình khi phải chi trả cao hơn cho nhiều loại thực phẩm thông thường", phía AmCham cho biết.

Đại diện Hiệp hội Rượu – Bia - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho rằng, đề xuất từ Tờ trình của Bộ Tài chính cho rằng “thức uống đại mạch” là sản phẩm tương tự bia không cồn do có nguyên liệu, quy trình, hình thức, mùi vị giống bia nên cần phải đánh thuế tiêu thụ đặc biệt là bất hợp lý.

“Các yếu tố giống nhau này không phải là cơ sở pháp lý để áp thuế tiêu thụ đặc biệt và cũng không phải là cơ sở phù hợp với mục đích của sắc thuế tiêu thụ đặc biệt là hạn chế hoặc không khuyến khích tiêu dùng những sản phẩm có hại cho sức khỏe – thực tế chưa có bất kỳ nghiên cứu khoa học nào kết luận rằng thức uống đại mạch có hại cho sức khỏe”, đại diện VBA cho hay.

Theo đại diện VBA, các doanh nghiệp trong ngành thật sự quan ngại vì luận điểm này sẽ dẫn đến những hệ lụy mâu thuẫn với chủ trương của Chính phủ khuyến khích các nhà sản xuất phát triển các giải pháp tiên tiến tạo ra những sản phẩm có cồn thấp hoặc không cồn nhằm góp phần giảm tác hại lạm dụng đồ uống có cồn.

Đại diện VBA kiến nghị xem xét chưa sửa đổi Luật thuế TTĐB ít nhất trong thời gian 2023-2024 để giúp các doanh nghiệp ổn định sản xuất kinh doanh và phục hồi sau đại dịch; Không bổ sung mặt hàng đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế TTĐB; Dự thảo Luật thuế TTĐB cần được xem xét, thảo luận và thông qua tại hai Kỳ họp Quốc hội; Cần có đánh giá cụ thể, toàn diện về tác động của thay đổi đề xuất, bao gồm các tác động lan tỏa với nền kinh tế, trước khi thay đổi luật.

Với các nhà máy có mặt ở hầu khắp các tỉnh, thành, doanh thu 200 ngàn tỷ đồng/ năm, đóng góp gần 60 ngàn tỷ đồng/ năm vào ngân sách nhà nước (khoảng 3,2% tổng thu ngân sách nhà nước,) ngành đồ uống còn tạo công ăn việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hàng triệu lao động, tiên phong phát triển kinh tế tuần hoàn; truyền cảm hứng phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, trách nhiệm xã hội; tạo tác động lan tỏa khi thúc đẩy phát triển nhiều lĩnh vực khác trong chuỗi giá trị: nông nghiệp, kho vận, cơ khí, hóa sinh, bao bì, dịch vụ. 

 Đồng thời, lãnh đạo VBA kiến nghị chưa sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt ít nhất trong thời gian 2023-2024 để giúp doanh nghiệp ổn định sản xuất kinh doanh và phục hồi sau đại dịch; Cần có đánh giá cụ thể, toàn diện về tác động của thay đổi, bao gồm các tác động với nền kinh tế; Không bổ sung mặt hàng đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

 Đại diện Tiểu ban Nước giải khát cho biết: “Chúng tôi thực sự quan ngại về đề xuất bổ sung đồ uống có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Hiện nay, chưa có đủ cơ sở khoa học và thực tiễn để chứng minh rằng việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường sẽ giúp giảm tình trạng thừa cân béo phì, đặc biệt là trong bối cảnh có rất nhiều loại thực phẩm có chứa đường và hàm lượng calo cao tồn tại trên thị trường. Cho đến nay, thực tiễn tại các quốc gia áp dụng chính sách thuế tương tự cũng chưa cho thấy hiệu quả. Tại một số quốc gia như Thái Lan, Ấn Độ, Na Uy, Phần Lan, Mê-hi-cô tỷ lệ thừa cân béo phì vẫn tiếp tục tăng, sau khi các quốc gia này áp thuế đối với đồ uống có đường. Các nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế đã chỉ ra rằng có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng thừa cân béo phì. Nếu chỉ áp thuế đối với đồ uống có đường thì không chỉ không giúp cho việc giải quyết vấn đề thừa cân béo phì, mà còn tạo ra một chính sách thuế mang tính phân biệt. Bên cạnh đó, chính sách này sẽ ảnh hưởng nặng nề đối với ngành nước giải khát và gây ra những hệ lụy không mong muốn đối với các ngành kinh tế khác có liên quan như ngành mía đường, bán lẻ, bao bì,… cũng như cả nền kinh tế. Chúng tôi rất mong Chính phủ và Quốc hội sẽ xem xét một cách kỹ lưỡng đề xuất này dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn để đảm bảo tính công bằng, vì lợi ích của người dân và doanh nghiệp”. 

Bên cạnh đó, Đề xuất từ Tờ trình của Bộ Tài chính cho rằng “thức uống đại mạch” là sản phẩm tương tự bia không cồn do có nguyên liệu, quy trình, hình thức, mùi vị giống bia nên cần phải đánh thuế tiêu thụ đặc biệt. Chúng tôi cho rằng cơ sở đề xuất này là rất bất hợp lý, vì các yếu tố giống nhau này không phải là cơ sở pháp lý để áp thuế TTĐB và cũng không phải là cơ sở phù hợp với mục đích của sắc thuế TTĐB là hạn chế hoặc không khuyến khích tiêu dùng những sản phẩm có hại cho sức khỏe – thực tế chưa có bất kỳ nghiên cứu khoa học nào kết luận rằng thức uống đại mạch có hại cho sức khỏe. 

Các doanh nghiệp trong ngành thật sự quan ngại vì luận điểm này sẽ dẫn đến những hệ lụy mâu thuẫn với chủ trương của Chính phủ khuyến khích các nhà sản xuất phát triển các giải pháp tiên tiến tạo ra những sản phẩm có cồn thấp hoặc không cồn nhằm góp phần giảm tác hại lạm dụng đồ uống có cồn.

Đề xuất mở rộng bổ sung đồ uống không cồn vào đối tượng chịu thuế TTĐB vô hình chung sẽ chỉ khuyến khích việc tiếp tục tiêu thụ đồ uống có cồn, không khuyến khích mọi hoạt động đầu tư và đổi mới vào các sản phẩm ít cồn hoặc không cồn, ngay cả khi thuế suất thấp hơn. Thay đổi thói quen tiêu dùng là một quá trình đầy thách thức và lâu dài, nếu không có sự hỗ trợ của các chính sách phù hợp thì càng khó hơn.

Đại diện ngành đồ uống có cồn nhấn mạnh: “Ngoài những khó khăn chung, về môi trường pháp lý: Từ năm 2003 đến nay, Luật thuế TTĐB đã năm lần sửa đổi (vào các năm 2003, 2005, 2008, 2014 và 2016). Sự điều chỉnh liên tục gây bất ổn cho môi trường pháp lý, thể chế và kinh doanh, tác động tiêu cực doanh nghiệp. Thực tiễn cũng cho thấy: Tăng thuế TTĐB chưa đạt được mục tiêu giảm tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe; Tăng thuế không giải quyết vấn đề rượu bất hợp pháp, chiếm 60- 70% thị trường, gây thất thoát 751 triệu USD/ năm, từ đó, ảnh hưởng tới sức khỏe người dân và kinh doanh hợp pháp; Tăng thuế TTĐB không giúp nuôi dưỡng nguồn thu cho nhà nước. Tóm lại, vấn đề gốc rễ bao gồm rượu phi chính thức gây rủi ro cho sức khỏe và gây thất thu ngân sách lại không được tập trung giải quyết.”

Lãnh đạo VBA cho biết kiến nghị của ngành bao gồm những điểm quan trọng: Xem xét chưa sửa đổi Luật thuế TTĐB ít nhất trong thời gian 2023-2024 để giúp các doanh nghiệp ổn định sản xuất kinh doanh và phục hồi sau đại dịch; Không bổ sung mặt hàng đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế TTĐB; Dự thảo Luật thuế TTĐB cần được xem xét, thảo luận và thông qua tại hai Kỳ họp Quốc hội; Cần có đánh giá cụ thể, toàn diện về tác động của thay đổi đề xuất, bao gồm các tác động lan tỏa với nền kinh tế, trước khi thay đổi luật.

Với các nhà máy có mặt ở hầu khắp các tỉnh, thành, doanh thu 200 ngàn tỷ đồng/ năm, đóng góp gần 60 ngàn tỷ đồng/ năm vào ngân sách nhà nước (khoảng 3,2% tổng thu ngân sách nhà nước,) ngành đồ uống còn tạo công ăn việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hàng triệu lao động, tiên phong phát triển kinh tế tuần hoàn; truyền cảm hứng phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, trách nhiệm xã hội; tạo tác động lan tỏa khi thúc đẩy phát triển nhiều lĩnh vực khác trong chuỗi giá trị: nông nghiệp, kho vận, cơ khí, hóa sinh, bao bì, dịch vụ./.