Hội thảo tập trung thảo luận những vấn đề về chuyển đổi số báo chí và truyền thông đa phương tiện, nhằm tăng cường sự hợp tác trong nghiên cứu giữa các cơ quan truyền thông đại chúng, đề xuất sáng kiến, hành động cho sự phát triển bền vững của báo chí Việt Nam trong thời đại mới, thời đại công nghệ số; đồng thời tìm ra giải pháp tối ưu cho các cơ quan báo chí hiện nay góp phần tạo ra những tác phẩm có giá trị, thu hút đông đảo bạn đọc.

Phát biểu tại hội thảo, TS Lê Công Lương, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường VUSTA cho biết: Trong công cuộc chuyển đổi số, báo chí, truyền thông đóng vai trò quan trọng, với sứ mệnh tuyên truyền đúng đắn, đầy đủ, kịp thời chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tạo sự đồng thuận, niềm tin của xã hội, tạo động lực thực hiện thành công chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, báo chí cũng là một lĩnh vực trong xã hội, chính vì vậy, phải tiến hành chuyển đổi số theo xu hướng phát triển chung của xã hội.

Chuyển đổi số nói chung và chuyển đổi số trong báo chí nói riêng là hoạt động mới và khó. Tuy nhiên, trong bối cảnh của Cách mạng công nghiệp 4.0, báo chí thực hiện chuyển đổi số là xu thế tất yếu. Hiện nay, độc giả không chỉ có nhu cầu tiếp cận nhiều thông tin hơn mà còn cần nhanh, chủ động, tăng tiện ích, tăng trải nghiệm, cạnh tranh được với mạng xã hội. Vì vậy, mỗi tòa soạn báo chí phải có cách truyền tải thông tin đáp ứng được các yêu cầu đó. Chuyển đổi số nếu thực hiện thành công sẽ giúp cho các cơ quan báo chí thay đổi toàn diện phương thức vận hành, quản lý, áp dụng công nghệ trong quy trình sản xuất và phân phối nội dung cũng như phương thức tiếp cận với độc giả.

Trong tham luận của mình, ông Phạm Bích San (Khoa Truyền thông Đa phương tiện, Đại học Thăng Long) chia sẻ, để chuyển đổi thành công và nhanh phải tính đến những yếu tố cần tác động tới, thay vì chỉ kêu gọi đơn thuần cần chuyển đổi số và truyền thông đa phương tiện. Để phát triển được mạnh mẽ nhờ chuyển đổi số và truyền thông đa phương tiện, báo chí cần tới một số điều kiện đủ nữa. Thứ nhất, cần nhiều kinh phí để đầu tư cho chuyển đổi số và truyền thông đa phương tiện. Do vậy, cần có sự ổn định về thương hiệu và định hướng hoạt động của các cơ quan báo chí. Thứ hai, tốc độ của truyền thông số, truyền thông đa phương tiện rất nhanh, do đó những luận điểm đưa ra trong nhiều trường hợp chưa hoàn chỉnh. Đặc biệt, sự tương tác, sức mạnh của truyền thông số, có thể có những kết quả bất định. Do vậy, cần phải có khung pháp lý rõ ràng để truyền thông số và đa phương tiện có thể hoạt động được trong những điều kiện biến động như vậy. Đặc biệt, cần có một hệ thống tư pháp hiệu quả theo tiêu chuẩn hiện đại.

Ông Vũ Xuân Bân, Phó Tổng biên tập Tạp chí điện tử Văn hóa và Phát triển cho rằng, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu nhưng không có công thức chung cho tất cả các cơ quan báo chí. Bởi vậy, các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, truyền thông cần có phương án để chỉ đạo xây dựng phù hợp trong việc chuyển đổi số, thúc đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số, để từ đó làm chủ nền tảng số, nền tảng truyền thông xã hội và trở thành dòng chảy chính về thông tin, có vai trò định hướng dư luận trên không gian mạng.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số phụ thuộc rất lớn vào nhân lực am hiểu về công nghệ và tư duy đột phá. Vì vậy, cần chú trọng đào tạo hoặc đào tạo lại để có một đội ngũ nhân lực có khả năng sử dụng thành thạo, tinh thông các công cụ số và cách tiếp cận mới mẽ, có cách nghĩ khác, làm khác, tạo ra một kết quả khác biệt, hiệu quả hơn.

Theo đại biểu Phạm Bích San, Khoa Truyền thông đa phương tiện, Đại học Thăng Long, chuyển đổi số là quá trình hài hòa cân đối nhiều yếu tố. Nếu cố tình đột phá thật nhanh không tính tới đủ những yếu tố liên đới thì quá trình chuyển đổi có thể còn chậm hơn là tiến hành mọi sự một cách hài hòa. Do vậy, để chuyển đổi thành công và nhanh cần tính tới những yếu tố tác động, thay vì chỉ kêu gọi đơn thuần cần chuyển đổi số và truyền thông đa phương tiện.

Theo nhà báo Đặng Đình Chấn (Tạp chí Việt Nam hội nhập), để các cơ quan báo chí chuyển đổi số thành công thì vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí rất quan trọng. Không chỉ là tạo hành lang pháp lý cho thử nghiệm các công nghệ mới mà còn hỗ trợ 3 nền tảng giúp các cơ quan báo chí chuyển đổi số; bao gồm: Nền tảng quản lý tòa soạn điện tử, cho phép xây dựng tòa soạn hội tụ công nghệ hiện đại, đưa toàn bộ nghiệp vụ báo chí lên môi trường số; nền tảng phân tích thông tin, dư luận trên mạng xã hội, giúp các cơ quan báo chí nắm bắt kịp thời thông tin, dư luận xã hội, nhờ đó nhận biết được nhu cầu thông tin, có tin bài đáp ứng đúng mong muốn của người đọc, đúng thời điểm người đọc cần; hỗ trợ phòng, chống tấn công và ứng cứu khẩn cấp cho hệ thống thông tin của các cơ quan báo chí nhằm tạo lá chắn, bảo vệ hoạt động trên môi trường số cho cơ quan báo chí. 

Theo nhà báo Lê Hồng – Ban Truyền thông & Phổ biến kiến thức VUSTA: Truyền thông đa phương tiện là sự kết hợp tri thức giữa truyền thông báo chí và công nghệ thông tin trong việc sáng tạo, thiết kế những sản phẩm mang tính đa phương tiện, ứng dụng và tương tác trong các lĩnh vực truyền thông, quảng cáo, giáo dục và giải trí. Đây là một ngành nghề mới, phát triển như vũ bão nhờ đôi cánh của cuộc cách mạng kỹ thuật 4.0, vì vậy còn được mệnh danh là “ngành nghề của thời đại”.

Những năm gần đây, truyền thông đa phương tiện được săn đón rấm rộ bởi tính ứng dụng cao và cơ hội làm việc rộng mở. Với sự bùng nổ của công nghệ 4.0, không một lĩnh vực, tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp nào không cần đến truyền thông và các sản phẩm đa phương tiện. Với nhu cầu lớn và tính hấp dẫn của truyền thông đa phương tiện, nhiều người trăn trở, đắn đo không biết liệu mình có phù hợp để “nhảy” sang làm ngành này không!?

Hiện nay, doanh thu nội dung số phần lớn đi vào các mảng phi tin tức, còn doanh thu quảng cáo số thì rơi chủ yếu vào tay các nhà công nghệ cung cấp dịch vụ và nền tảng như Facebook, Google... Trong mặt bằng báo chí hiện nay, chỉ có vài tờ báo số ra đời và trưởng thành chỉ trong môi trường số, như VnExpress chẳng hạn. Mạng xã hội (MXH), về cơ bản, ít sản xuất nội dung, họ chỉ cung cấp nền tảng và các tiện ích tương tác để người sử dụng tự sản xuất và phân phối nội dung với nhau. Tầm với rộng lớn đến hàng trăm triệu, hàng tỉ người khiến MXH trở thành một kênh phân phối không thể thiếu cho báo chí.

Nhưng oái ăm là báo chí có thể sử dụng MXH để tăng lượng truy cập hay xây dựng quan hệ với độc giả, nhưng không kéo được quảng cáo từ MXH về cho mình. MXH tự dựng hưởng hết thành quả từ những nội dung mà báo chí đầu tư tốn kém để tạo ra. MXH ngày càng phình to trong khi báo chí càng lúc càng co lại. Đó là chưa kể MXH cũng mang những mặt trái đáng sợ cần được báo chí theo dõi và loại bỏ, như tình trạng tin giả tràn lan, hay kích động bạo lực. Sự bất công đó là một khiếm khuyết của thị trường mà đã là sự khiếm khuyết thị trường thì cần sự can thiệp của Nhà nước để chỉnh sửa.

Cũng tại Hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận và nhiều ý kiến thống nhất về vấn đề: Để thực hiện thành công yêu cầu chuyển đổi số, đội ngũ biên tập viên, kỹ thuật, phóng viên cần được tập huấn, cập nhật các kiến thức về chuyển đổi số và tác nghiệp theo hướng số hóa; lãnh đạo, quản lý, cơ quan báo chí cũng phải nâng cao trình độ, thấm nhuần tinh thần và sẵn sàng đối diện với những thách thức trong quá trình chuyển đổi số ./.