Hiện nay, nhiều học sinh và phụ huynh còn băn khoăn việc cho con theo học đại học hay học nghề để có tương lai vững vàng. Trước hai luồng ý kiến này nhiều chuyên gia cho rằng, cả hai chương trình giáo dục đều có những ưu điểm và hữu ích, học viên cần hiểu rõ về tính chất của môi trường đào tạo và lợi thế của bản thân. Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng, bằng cấp không quan trọng bằng việc có nghề giỏi. 

Trao đổi với phóng viên, chuyên gia Ngô Minh Tuấn - người sáng lập Trường huấn luyện Doanh nhân CEO Việt Nam Global nhận định, cần phân biệt được bản chất học nghề là đi làm một việc cụ thể, như sửa xe máy, sửa ti vi. Còn học đại học là học một phương pháp luận để giải quyết một vấn đề, có tính hàn lâm nhưng bài bản hơn. Ví dụ, người sửa điện thoại thuần túy là sửa mang tính hiện tượng, còn người học đại học thì có phương pháp luận để kiến tạo. Như vậy, học nghề thì có tính ứng dụng ngay, dành cho những người muốn tốn ít tiền nhưng ngay lập tức kiếm tiền, sống được bằng nghề ngay.

Tuy nhiên, chuyên gia này cũng chỉ rõ một số vấn đề, đó là việc học hàn lâm sẽ gặp phải câu chuyện như ra trường không làm được việc ngay, đưa vào viện nghiên cứu thì không được nhận, dẫn tới tình trạng học đại học dễ bị thất nghiệp, học nghề thì nhu cầu xã hội cần ngay. “Học nghề sẽ là con đường rất tốt, đi đúng lộ trình là phải có va chạm, trải nghiệm với nghề rồi sau đó mới lên được nấc đánh giá, tổng hợp và tìm ra quy luật (gọi là phương pháp luận) rồi mới lên đại học”, chuyên gia Ngô Minh Tuấn phân tích.

Ông Ngô Minh Tuấn cũng chia sẻ về kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc phân luồng sớm sẽ giúp ích rất nhiều cho việc lựa chọn mô hình học tập sau phổ thông của lao động. Các quốc gia phát triển sẽ tạo điều kiện cho những học sinh xuất sắc vào thẳng đại học, còn lại vẫn thông qua học nghề rồi học liên thông lên.

Cũng nói về vấn đề chọn học nghề hay đại học, TS Nguyễn Xuân Sang, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ và Thương mại Hà Nội chia sẻ: "Tùy điều kiện gia đình, trong đó có thể kể đến điều kiện kinh tế, sở thích hay định hướng... để quyết định cho con học nghề hay học đại học. Các gia đình có thể chọn cho con học nghề vì thời gian học ngắn hơn. Trong thời gian đó, sinh viên có thể thêm thu nhập khi thực tập ở doanh nghiệp theo ngành nghề có hưởng lương, đặc biệt là những chương trình thực tập hưởng lương với Nhật Bản, Đức”.

Chia sẻ về mô hình học tập, thầy Sang cho biết, ở các trường cao đẳng có các chương trình liên kết. Ví dụ như học nghề liên kết với Nhật Bản theo chương trình 2+1+2. Các em học 2 năm ở Việt Nam sau đó sang nước ngoài thực hành 1 năm với mức lương khoảng 20-30 triệu đồng/tháng và tiếp tục có 2 năm làm việc ở Nhật Bản. Sau thời gian này, các em có thể chọn làm việc cho doanh nghiệp Nhật Bản ở Việt Nam hay tiếp tục làm việc ở Nhật Bản. Quan trọng, các em vẫn có thể học tiếp lên đại học. Đây là hướng phù hợp với điều kiện nhiều gia đình khó khăn, phải nuôi dạy các em 4-5 năm đại học.

"Nhiều sinh viên tay nghề cao, lương cao hơn bậc đại học. Xu hướng chung ở nhiều nước không quan trọng bằng đại học, quan trọng có nghề giỏi sẽ hưởng lương cao và được trọng dụng", thầy Sang nói.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cũng cho hay, học cao đẳng cũng thách thức các bạn sinh viên. Ví dụ, ngành công nghệ thông tin đòi hỏi phải học toán khó hơn nên là rào cản cho các bạn học cao đẳng. Ngành chăm sóc sắc đẹp không chỉ đơn thuần là học nghề mà sinh viên phải học kỹ năng giao tiếp, marketing, quản trị doanh nghiệp. Tất nhiên, chương trình học sẽ không khó như học đại học. Một số ngành "hot" hiện nay sinh viên đang theo học cao là nhóm ngành công nghệ thông tin, chăm sóc sắc đẹp, ngôn ngữ, thiết kế...

TS. Trương Thị Hoa, Chuyên gia Giáo dục học, Giảng viên Khoa Tâm lý học giáo dục, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội cho rằng, trong việc lựa chọn nghề nghiệp, điều đầu tiên mỗi học sinh cần hiểu rõ bản thân, bao gồm năng lực, điểm mạnh, điểm yếu, năng lực học tập… Chính kỹ năng làm việc mới là yếu tố quyết định thu nhập của các em sau này.

Trong xã hội biến động không ngừng cùng với sự bùng nổ về công nghệ thông tin, TS Trương Thị Hoa cho rằng, sẽ có những biến động về nguồn nhân lực, có những ngành nghề mới có thể sinh ra và những ngành sẽ mất đi. Để đứng vững trong thị trường lao động luôn thay đổi, ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường, mỗi học sinh đều cần chuẩn bị thật tốt những kỹ năng cần thiết để có thể linh hoạt thích ứng với sự thay đổi của xã hội./.