Chính sách xuất khẩu lao động của Nhà nước ta cùng với những cố gắng thực hiện của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp trong nhiều chục năm qua ngày càng đạt được những kết quả tốt về nhiều mặt. Hàng chục vạn lao động từ hầu khắp các địa phương trong nước đã có được công ăn việc làm với thu nhập đáng kể. Cùng đó là sự cải thiện cuộc sống của các gia đình người lao động. Theo số liệu thống kê, năm 2018, tổng số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài là 142.860 lao động (50.292 lao động nữ, chiếm 34,8%) vượt 30% so với kế hoạch năm 2018 (kế hoạch năm 2018 đưa 110.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài), tăng 06% so với năm 2017 (năm 2017, tổng số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài là 134.751 lao động), trong đó thị trường: Nhật Bản: 68.737 lao động (27.610 lao động nữ), Đài Loan: 60.369 lao động (19.273 lao động nữ), Hàn Quốc: 6.538 lao động (736 lao động nữ), Ả rập - Xê út: 1.920 lao động (1.679 lao động nữ), Rumania: 1.319 lao động (49 lao động nữ), Malaysia: 1.102 lao động (634 lao động nữ), An-giê-ria: 1.014 lao động nam, Cô-oét: 794 lao động (01 động nữ); Macao: 263 lao động (247 lao động nữ); Singapore: 117 lao động (05 lao động nữ) và các thị trường khác.

Tuy nhiên, ngoài việc có được tay nghề, thu nhập, đó là việc không nghiêm chỉnh chấp hành luật pháp, phong tục của nước sở tại cùng các hợp đồng lao động. Nhiều người còn bỏ việc ở các công ty, cơ sở lao động để đi làm chui, làm những việc không được phép. Có những bộ phận lao động rủ nhau làm các công việc phi pháp như nấu rượu, buôn bán động vật hoang dã, lập bè nhóm gây mất đoàn kết, đánh chửi nhau... Những hiện tượng xấu khác là gây mất trật tự, mất vệ sinh, hút thuốc lá nơi ở, nơi công cộng, trốn vé tàu, xe, lừa lách vé cước điện thoại, Internet... Đó là những việc làm, hành vi thiếu văn hóa không chỉ tạo tác động tiêu cực đến các đối tác tiếp nhận lao động, gây mất thiện cảm với cộng đồng dân cư nước sở tại mà còn làm xấu đi hình ảnh đất nước, con người Việt Nam.

Tại Hội thảo truyền thông về Xuất khẩu lao động, do Tạp chí Lao động và Xã hội phối hợp với Cục Quản lý lao động ngoài nước tổ chức mới đây, TS. Trần Thị Minh Phương - Trường Đại học Lao động và Xã hội cho rằng cần đẩy mạnh văn hóa ứng xử cho người lao động xuất khẩu, tôn trọng, chấp hành kỷ cương pháp luật nơi đất nước và cơ sở mình lao động là ứng xử căn cơ trước hết cho công việc là lợi ích của mình và cộng đồng. Thời thế mới, người làm thuê nơi xứ người nói chung không còn phải chịu thân phận nhờ vả, cầu xin, ngược đãi như thuở xa xưa. Người lao động xuất khẩu hiểu đúng, làm đúng tư cách, tư thế của mình, xét cho cùng, chính là những “đại sứ văn hóa” của đất nước. “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”, biết tự trọng, tự tôn sẽ nhận lại được sự tôn trọng, bình đẳng, sẽ học được điều hay, điều đẹp nơi đất nước, con người của bạn để làm giàu có hơn vốn văn hóa và tri thức để về xây tổ ấm gia đình, xây dựng quê hương.

Hiện nay, tất cả lao động đều được đào tạo tại Trung tâm đào tạo của Công ty với nội dung đào tạo đa dạng, phù hợp với khả năng của học viên cũng như đáp ứng đươc yêu cầu của phía đối tác. Học viên đang được đào tạo các nội dung chính: Đào tạo nghề, đào tạo tiếng, Giáo dục định hướng. Trong đó giáo trình tiếng, giáo trình định hướng và giáo trình chuyên ngành được đào tạo cơ bản theo giáo trình do Cục quản lý lao động ngoài nước biên soạn. Ngoài ra, đội ngũ giáo viên thuộc TTĐT của công ty có biên soạn thêm một số giáo trình nâng cao để phù hợp với thực tiễn đào tạo cũng như với năng lực và trình độ của học viên.

Học viên được xem clip, xem phim liên quan đến chương trình học để nâng cao trình độ nghe hiểu. thường xuyên kiểm tra viết và thi nói. Đánh giá học viên để có điều chỉnh theo nhận thức của học viên. Những học viên khá giỏi ưu tiên tiến cử đơn hàng. Học viên yếu kém thì bố trí giáo viên dạy tang cường để nâng cao trình độ.

Đặc biệt, trong thời gian đào tạo tiếng và nghề học viên được học hỏi, đào tạo, rèn luyện tác phong làm việc, phong tục tập quán theo chuẩn quy định của từng thị trường.

Ngoài giáo viên người Việt có kinh nghiệm làm việc lâu dài tại nước ngoài, học viên còn được học tập và trải nghiệm với giáo viên người bản địa. Đặc biệt đối với thị trường Nhật Bản – là thị trường có yêu cầu cao đối với người lao động cả về trình độ kĩ năng và năng lực tiếng. Học viên được làm quen, giao tiếp với người bản ngữ nhằm tăng thêm phản xạ ngôn ngữ, phát âm chuẩn và đặc biệt tạo được phong thái tự tin khi tiếp xúc với người nước ngoài, có thể hiểu rõ phong tục tập quán, các vấn đề về pháp luật của nước bạn.

Tùy theo từng thị trường, học viên sẽ được giáo dục định hướng theo những nội dung khác nahu: Thị trường Nhật Bản: là thị trường khó tính, nên đặc biệt phải đào tạo lao động tuân thủ nghiêm túc quy định về 5S, về vệ sinh, chuẩn chỉnh về thời gian v.v… Thị trường Hàn Quốc: Chủ yếu là lao động thuyền viên nên tập trung định hướng về quy tắc làm việc trên tàu cá xa bờ, gần bờ, về thái độ sống cũng như việc tuân thủ quy định làm việc trên tàu như không uống rượu v.v….Thị trường Đài Loan: Có cả lao động về công xưởng, hộ lý và giúp việc nên giáo dục định hướng phải có giáo trình riêng theo từng ngành nghề. Đối với công nhân nhà máy đều phải hướng dẫn tuân thủ nội quy làm việc trong nhà xưởng, giờ giấc làm việc, cách sử dụng các trang thiết bị máy móc cũng như các dụng cụ làm việc được trang bị. Đối với hộ lý thì phải định hướng tuyên truyền thái độ làm việc tại bệnh viện, thái độ với bệnh nhân, đạo đức làm việc trong viện dưỡng lão, cũng như thời gian làm việc đặc thù trong bệnh viện (12 tiếng/ngày). Đối với lao động giúp việc thì nâng cao ý thức về làm việc tại gia đình nhà chủ, phải thật thà, chăm chỉ, chịu khó. Thời gian làm việc cũng đặc thù (ăn ngủ tại gia đình nhà chủ)…..và nhiều thị trường xuất khẩu khác cũng được quan tâm chú ý đặc biệt.

Nhìn chung, để có thể cạnh tranh được trên thị trường lao động, Việt Nam cần dành sự quan tâm thực sự đến yếu tố văn hóa, coi đó chìa khóa dẫn tới thành công của lao động Việt trong bối cảnh hội nhập./.