Mặc dù luôn đề cao tinh thần cảnh giác và xây dựng kế hoạch, kịch bản ứng phó theo phương châm “Hành động sớm để chủ động phòng, chống thiên tai” nhưng những cơn bão mạnh hiếm gặp như bão số 3 (Yagi) xảy ra trong tháng 8 và tháng 9/2024 kéo theo hoàn lưu gây mưa lớn trên diện rộng đã làm 345 người chết, mất tích; 2.041 người bị thương; 5.647 nhà bị sập đổ, 256.923 nhà bị hư hại, tốc mái. Ước tính tổng thiệt hại về kinh tế trên 83.746 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ NN&PTNT) cho biết, bão số 3 và hoàn lưu sau bão gây thiệt hại nặng nề cả về người và tài sản nhưng đã xuất hiện nhiều điểm sáng, cách làm sáng tạo giúp hạn chế thiệt hại. Tại thôn Kho Vàng, xã Cốc Lầu, huyện Bắc Hà, Lào Cai, trưởng thôn đã quyết đoán đưa 115 người dân đi tránh thiên tai an toàn. Cùng lúc đó, tại huyện Bát Xát, hiệu trưởng trường cấp 3 đã báo cáo chính quyền về vết nứt tại địa phương. Vị hiệu trưởng cùng các thầy cô đã đưa 141 thầy trò thoát khỏi nơi nguy hiểm, chỉ hai tiếng sau, trường bị vùi lấp. Cô giáo trường cấp 2 ở huyện Mường Lát (Thanh Hóa) khi thấy ký túc xá của học sinh có dấu hiệu sạt lở đã kịp thời báo động, đưa hơn 200 người ra ngoài an toàn. Chỉ 15 phút sau khi sơ tán giáo viên và học sinh, ký túc bị vùi lấp bởi sạt lở kinh hoàng. Với những kiến thức, kinh nghiệm được trang bị, họ đã giúp hàng trăm người nguy hiểm trong gang tấc.

Về ứng phó đê điều, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai cho biết, đơn vị đã phối hợp cùng các địa phương xử lý hơn 800 sự cố. Có thể kể đến cống Bún ở Bắc Giang, cống Nổ Thôn ở tả sông Mã, Thanh Hóa được xử lý kịp thời, giúp gần 60.000 nhân khẩu thoát hiểm. Tại Yên Bái, người dân cũng rất phối hợp với chính quyền khi đi sơ tán, đề phòng phương án phải phá đập Thác Bà do lượng nước đổ về vượt mức thiết kế.

Bà Nguyễn Thị Thúy Ái, Trưởng phòng Thông tin, truyền thông (Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai) chia sẻ, Ngày Quốc tế giảm nhẹ rủi ro thiên tai và Ngày ASEAN Quản lý thiên tai năm 2024 đã lấy chủ đề là “Trao quyền cho thế hệ trẻ vì một tương lai an toàn trước thiên tai”. Đây là vấn đề được đánh giá là hết sức cấp thiết trong bối cảnh hiện nay. Việc trang bị cho thế hệ trẻ những kỹ năng cần thiết để có thể tự bảo vệ bản thân mình khi có thiên tai sẽ là sự đảm bảo cho tương lai của Trái đất. Bà Ái cho biết, trong những năm gần đây những hoạt động này ở nước ta được đẩy mạnh; thế hệ trẻ được trang bị đầy đủ kỹ năng cần thiết để có thể tự bảo vệ bản thân mình khi có thiên tai.

Theo ông Lã Tuấn Hưng, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Bình (Yên Bái), thời gian qua, huyện đã kịp thời thực hiện tốt các nội dung quan trọng trong công tác khắc phục hậu quả bão lũ. Theo đó, huyện Yên Bình đã tích cực tuyên truyền thông tin cảnh báo, đặc biệt là diễn biến thời tiết để người dân chủ động phòng tránh. Công tác lãnh đạo, chỉ huy được triển khai hiệu quả, huy động sự phối hợp giữa các lực lượng như Công an, quân đội để ưu tiên khắc phục nhà cửa sau bão và đảm bảo giao thông thông suốt.

Đồng thời, tập trung khắc phục hậu quả trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là sản xuất nông nghiệp. Sau khi thủy điện Thác Bà xả lũ gây ngập úng cho 04 xã, thị trấn thuộc địa bàn huyện, Sở NN&PTNT Yên Bái đã cử chuyên gia lên hướng dẫn khắc phục kịp thời. Sau bão, bà con được khuyến khích tăng cường sản xuất cây vụ Đông, hiện đã bắt đầu thu hoạch để thêm thu nhập trước Tết Nguyên đán.

Ông Hưng cho biết, huyện Yên Bình tạo điều kiện giải ngân sớm, đồng thời kêu gọi sự giúp đỡ của các nhà hảo tâm để hỗ trợ xây dựng nhà cửa cho 102 hộ gia đình bị ảnh hưởng bởi sạt lở đất. “Trong thời gian tới, tôi mong các cơ quan Trung ương và tỉnh Yên Bái sẽ sớm xây dựng và triển khai bản đồ phòng, chống thiên tai, cảnh báo kịp thời để bà con có thể chủ động ứng phó. Đặc biệt, khi Nhà máy Thủy điện Thác Bà 2 đi vào hoạt động, cần có quy trình điều tiết lũ hợp lý và hệ thống dự báo sớm, tránh tình trạng xả lũ với lưu lượng quá lớn, gây ngập úng và thiệt hại cho bà con trong khu vực”, ông Hưng nói.

Theo ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai, cần rà soát lại năng lực phòng chống bão và thiên tai ở các tỉnh phía Bắc. Bởi, bên cạnh thiệt hại lớn về hạ tầng và nông nghiệp, hơn 90% thiệt hại về người do sạt lở và lũ quét. “Phương châm chỉ đạo phòng, chống thiên tai: Phòng là chính, dân là chính, cơ sở là chính”, ông Phát nhấn mạnh.

Trên cơ sở đó, cần tăng cường năng lực trung hạn và dài hạn, đặc biệt tập trung vào công tác dự phòng để chủ động ứng phó với thiên tai. Học hỏi kinh nghiệm quốc tế giúp nâng cao hiệu quả trong công tác dự phòng, từ đó dành nguồn lực hợp lý để triển khai cho những năm tiếp theo.

“Công tác dự phòng cần được triển khai qua 07 nhóm giải pháp, cụ thể: Rà soát và đánh giá các vùng có nguy cơ thiên tai, xác định các biện pháp ứng phó cụ thể cho từng khu vực; nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm để đảm bảo thông tin kịp thời cho cộng đồng; tăng cường năng lực ứng phó ở cấp cơ sở, tạo điều kiện cho các địa phương chủ động xử lý tình huống và nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sản xuất nông nghiệp có khả năng chống chịu với thiên tai. Các địa phương cần xây dựng và thực hiện các chính sách hỗ trợ nâng cấp cơ sở hạ tầng, đồng thời cải thiện năng lực hệ thống chính trị. Bên cạnh hỗ trợ từng hộ gia đình, cần có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp nhanh chóng phục hồi và nâng cao khả năng chống chịu với thiên tai trong tương lai”, ông Phát cho biết./.