Khởi đầu từ sông Tô Lịch

Từ tháng 2/2025, để tránh ảnh hưởng đến giao thông của thủ đô Hà Nội, mỗi đêm, hàng chục công nhân môi trường lại đằm mình trong dòng nước đen, mùi hôi nồng nặc và rác thải lẫn trong bùn của sông Tô Lịch. Họ đang cố gắng hoàn thành chiến dịch nạo vét tổng thể do Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội thực hiện, với mục tiêu hút khoảng 50.000 - 60.000m³ bùn trước tháng 8/2025.

Làm sạch dòng sông hơn 2.000 năm tuổi của Hà Nội là bước khởi đầu cho kế hoạch lớn nhằm hồi sinh các con sông ô nhiễm như Nhuệ, Đáy, Kim Ngưu, Sét, và Lừ.

Bên cạnh nạo vét, Hà Nội cũng thúc đẩy các dự án lớn để cải thiện chất lượng nước. Kế hoạch bổ cập nước từ sông Hồng, với kinh phí 550 tỷ đồng, sẽ giúp thau rửa sông Tô Lịch. Quan trọng hơn, Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá – công trình trọng điểm với tổng đầu tư hơn 16.000 tỷ đồng – đang hoàn thiện 90% tiến độ, dự kiến đi vào vận hành trong thời gian tới. Khi hoạt động, nhà máy sẽ xử lý tới 270.000m³ nước thải/ngày, góp phần giảm ô nhiễm đáng kể.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, không chỉ xử lý nước thải, Hà Nội còn tập trung chỉnh trang cảnh quan dọc sông Tô Lịch, thu gom rác, trồng cây xanh, cải thiện môi trường sống.

TS Đào Trọng Tứ, Chủ tịch Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước cho biết, việc chỉnh trang và tuyên truyền đang tạo ra hiệu ứng lan tỏa. Nếu thành công, mô hình này có thể nhân rộng sang sông Nhuệ, Kim Ngưu và nhiều tuyến sông khác.

Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030, 30% nước thải đô thị sẽ được xử lý đạt chuẩn trước khi xả ra môi trường. Tuy nhiên, để thực sự làm sạch sông Tô Lịch và các dòng sông nội đô, thành phố cần những giải pháp đột phá và bền vững hơn.

Cần giúp các dòng sông tự làm sạch

PGS.TS Trần Thị Việt Nga, Trưởng khoa Kỹ thuật Môi trường, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, nhấn mạnh rằng hệ thống sông trong nội đô đóng vai trò "xương sống" trong cấu trúc cảnh quan đô thị, trong khi dải đất ven sông là không gian xanh quan trọng. Do đó, phục hồi hệ thống sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét cần kết hợp cả giải pháp công trình và phi công trình.

Bà Nga cho rằng việc cải tạo sông cần dựa trên nghiên cứu thực tiễn, không nên nạo vét toàn bộ mà cần giữ lại các mầm thủy sinh đặc trưng. Việc kè bờ sông nên đi đôi với xây dựng thảm thực vật hai bên, tạo hệ sinh thái cân bằng.

PGS.TS Trương Mạnh Tiến – Chủ tịch sáng lập Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho biết, hệ thống thoát nước của Hà Nội là hệ thống chung, trong đó khoảng 12% lượng nước thải hiện không thể thu gom. Để khôi phục các dòng sông, cần bổ sung nước sạch, đưa sông về chức năng thoát nước mưa ban đầu. Việc bổ cập nước từ sông Hồng sẽ giúp duy trì dòng chảy, cân bằng hệ sinh thái và cấp nước cho nông nghiệp vào mùa khô.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Trương Mạnh Tiến, để các con sông có thể tự làm sạch, tốc độ dòng chảy tối thiểu phải đạt 0,3 m³/s. Hiện nay, các sông ở Hà Nội chưa đáp ứng tiêu chuẩn này, khiến khả năng tự làm sạch bị hạn chế, ô nhiễm kéo dài.

Các chuyên gia nhận định, nếu Hà Nội kiên trì thực hiện các giải pháp một cách đồng bộ và triệt để, không lâu nữa, các dòng sông sẽ dần lấy lại vẻ trong xanh, mang đến cảnh quan đẹp và môi trường sống bền vững cho Thủ đô.

Trịnh Hải