Sau 30 năm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), khối doanh nghiệp (DN) FDI đã có nhiều đóng góp quan trọng cho nền kinh tế. Tuy nhiên, một trong những hạn chế lớn nhất chính là sự liên kết giữa DN FDI và DN trong nước chưa được như kỳ vọng.

Theo ông Koji Ito, Chủ tịch Hiệp hội DN Nhật Bản (JCCI), Việt Nam cần có quy định thống nhất về việc sử dụng “công văn” hướng dẫn thực thi luật không có cơ sở pháp lý rõ ràng; tình trạng cán bộ chưa hiểu rõ quy định, giải thích hướng dẫn chưa rõ ràng; thiếu phối hợp giữa các bộ ngành...

“Trước hết, về lĩnh vực Cải cách thủ tục hành chính, tại Diễn đàn VBF Thường niên năm 2017, chúng tôi đã đưa ra 2 khuyến nghị: (1) thành lập một ủy ban mới có đầy đủ quyền hạn tiếp nhận, xử lý mọi vấn đề phát sinh, đứng đầu là Thủ tướng Chính phủ; (2) có quy định thống nhất về việc sử dụng các “Công văn” hướng dẫn thực thi luật. Năm nay, ngoài hai nội dung trên, chúng tôi xin đề xuất thêm việc “thí điểm dự án đẩy nhanh cải cách thủ tục hành chính”. Cụ thể là chọn Tổng cục Hải quan để tổ chức thí điểm, phối hợp với Hiệp hội doanh nghiệp các nước thực hiện các hoạt động đẩy nhanh tiến trình minh bạch hóa và tiến độ xử lý thủ tục hải quan. Chúng tôi hy vọng chương trình này sớm được thực hiện để có được những giải pháp thực tiễn, hiệu quả, với sự chỉ đạo sát sao của Thủ tướng Chính phủ”, ông Koji Ito bày tỏ.

Theo Chủ tịch Hiệp hội DN Hàn Quốc tại Việt Nam Kim Heung Soo, lo ngại việc các cơ quan hữu quan Việt Nam đơn phương đưa ra các quyết định hành chính ảnh hưởng tới DN. Đồng thời nêu dẫn chứng, có trường hợp hợp đồng hợp tác đầu tư vẫn chưa hết hiệu lực, nhưng lại cấp giấy cho đơn vị khác triển khai; hay đơn phương kết thúc các chính sách ưu đãi dù chưa hết thời gian theo luật định và giấy phép đầu tư. “Đây là vấn đề rất nghiêm trọng, vì các chính sách có thể bị chấm dứt đột ngột ảnh hưởng tới hoạt động của DN tại Việt Nam và các ý định đầu tư”.

Để các doanh nghiệp xuất khẩu không gặp bất lợi, đại diện đến từ Hàn quốc cũng bày tỏ hi vọng chính phủ Việt Nam cần ban hành quy định cụ thể, trong đó nêu rõ “miễn thuế đối với cả trường hợp sản xuất bằng thuê ngoài”, nhằm góp phần phát triển các doanh nghiệp phụ trợ và các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam, đồng thời thúc đẩy thương mại, hỗ trợ phát triển kinh tế Việt Nam.

Còn theo ông Michael Kelly, Chủ tịch Hiệp hội DN Hoa Kỳ tại Việt Nam (AMCHAM), Việt Nam đã có những cải thiện đáng kể về thủ tục thông quan. Tuy nhiên, việc hậu kiểm thường xuyên trên diện rộng và không cần thiết đã gây cản trở DN. Ông dẫn chứng, có DN phản ánh chịu hậu kiểm tới 10 lần trong 2 tháng, dù có rất ít lý do công ty này thuộc diện rủi ro cao. “Cả DN Việt và FDI đều cần môi trường kinh doanh mang tính động viên, khuyến khích. Chúng tôi luôn ủng hộ kiểm tra DN có nguy cơ cao, nhưng không phải DN luôn chấp hành pháp luật lại bị kiểm tra thường xuyên”, ông Michael đề nghị.

Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - đồng Chủ tịch diễn đàn VBF, ông Vũ Tiến Lộc, cho biết: Thời gian qua, dù Chính phủ đã có những biện pháp quyết liệt để cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh nhưng trên thực tế không phải tất cả các bộ ngành, các địa phương đều có hành động cụ thể và thực chất.

Ông Richard Leech, Ủy viên Hiệp hội DN Anh tại Việt Nam (BBGV) chuyển phản ánh của một số DN thành viên liên quan tới cán bộ thuế và hải quan. Theo đó, cán bộ thanh, kiểm tra của 2 cơ quan này có biểu hiện gây cản trở, khó dễ, thậm chí sử dụng hình thức đe dọa DN. Điều này gây lo ngại cho các nhà đầu tư nước ngoài về chính sách, tính minh bạch trong hoạt động quản lý nhà nước. Vì vậy, BBGV đề nghị Chính phủ lập ban độc lập xử lý các kiến nghị như vậy của DN, ban này phải có quyền cao hơn cơ quan thuế, hải quan.

Trưởng Nhóm công tác thuế và hải quan (thuộc VBF) Mark Gillin cho rằng, chi phí thuế của DN tại Việt Nam chiếm tới 38% lợi nhuận, thực tế còn cao hơn do các rào cản “vô hình”. Thực tế cho thấy, các cơ quan thuế địa phương thường ấn định chỉ tiêu nộp ngân sách cho từng DN trong quá trình thanh kiểm tra. Kể cả khi cán bộ thuế biết rõ chưa đến kỳ nộp thuế, vẫn cố tình tìm kiếm dấu hiệu vi phạm, thực chất đó là sách nhiễu, cho đến khi DN nộp đủ “chỉ tiêu”. Việc quyết toán thuế cũng tốn nhiều thời gian của DN và tạo kẽ hở để cán bộ thuế tham nhũng. Đó là nguyên nhân cơ quan thuế ngày càng mất tín nhiệm. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), thời gian nộp thuế ở Việt Nam hết 498 giờ, cao gần gấp 3 lần Campuchia, gấp 7,75 lần Singapore (chưa thời gian thanh, kiểm tra)...

Cũng theo ông Mark Gillin, cơ quan thuế đang dùng công cụ thanh, kiểm tra để “soi” DN, nhằm loại bỏ chi phí, tăng số tiền thu. Đặc biệt, các thay đổi chi phí, cán bộ thuế thường được dựa trên cách hiểu khác nhau về quy định, hay những lỗi không cố tình của DN. Theo đó, trong khi ngành thuế thường nói mình ít cán bộ, thiếu thời gian hướng dẫn DN, nhưng lại thừa thời gian ngồi nhiều ngày, nhiều tháng để soi lỗi của DN. Thậm chí, các DN FDI còn “tố” cơ quan thuế có “công thức bí mật” để tính thuế, và buộc DN phải chấp nhận; hay hóa đơn, chứng từ chỉ sai 1 chữ cái, 1 dấu cũng bị từ chối... “Những bất cập trên còn được tiếp nối với tiền phạt cao (20%), tính lãi chậm nộp cao (4,69%), nên cán bộ thuế thích kéo dài để thu thêm, chỉ giảm nhẹ một phần nếu được hối lộ. Thực tế trên làm gia tăng những hành vi sách nhiễu, dồn ép, đòi hỏi từ phía cán bộ thuế, đặc biệt qua thanh kiểm tra. Điều này làm triệt tiêu các thành quả của cải cách những năm qua”, ông bày tỏ.