Bộ phim "Tây Du Ký" phiên bản 1986 là một dấu ấn văn hóa sâu đậm trong lòng nhiều thế hệ người xem, hiện vẫn giữ vững vị thế là một trong những bộ phim được yêu thích nhất tại Trung Quốc. Với hơn 3000 lần phát sóng lại và hàng tỷ lượt khán giả, bộ phim đã tạo nên một kỷ lục rating khó tin. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, đằng sau thành công vang dội ấy là một câu chuyện dài về sự sáng tạo, nỗ lực phi thường và cả những bí mật thú vị về quá trình sản xuất.

Những ngày gần đây, nhà quay phim Vương Sùng Thu (83 tuổi), đã thực hiện loạt video về hậu trường thực hiện tác phẩm kinh điển và chia sẻ thêm về quá trình làm phim. Một trong những điều ít người biết đến là tập phim đầu tiên được phát sóng của "Tây Du Ký" không phải vào năm 1986, mà là năm 1982. Thực tế, nếu xét theo thời điểm phát sóng tập đầu tiên, "Tây Du Ký 1986" có lẽ nên được gọi là "Tây Du Ký 1988" mới chính xác.

Như đã được ghi nhận rộng rãi, quá trình sản xuất "Tây Du Ký" kéo dài tới 6 năm. Đoàn làm phim đã vượt qua hàng vạn dặm đường, đặt chân đến hơn mười tỉnh thành trên khắp Trung Quốc, đối mặt với vô vàn khó khăn để tạo nên 25 tập phim kinh điển, trường tồn với thời gian.

Điều đáng ngạc nhiên hơn nữa là tập phim đầu tiên mà phần lớn khán giả biết đến, "Tề Thiên Đại Thánh ra đời", lại không phải là tập phim đầu tiên thực sự được trình chiếu. Tập phim mở màn cho "Tây Du Ký" trên màn ảnh nhỏ năm 1982 chính là tập "Trừ yêu ở nước Ô Kê", tập phim chỉ được phát sóng duy nhất một lần.

Theo chia sẻ của quay phim chính Vương Sùng Thu, vào tháng 2/1982, đoàn làm phim "Tây Du Ký" chính thức được thành lập. Nhận thức được sự khác biệt của thể loại phim thần thoại so với các tác phẩm chuyển thể văn học kinh điển khác như "Hồng Lâu Mộng" hay "Tam Quốc Diễn Nghĩa", lãnh đạo Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) yêu cầu đạo diễn Dương Khiết phải nhanh chóng thực hiện một tập phim thử nghiệm để đánh giá hiệu quả trước tháng 10 cùng năm.

Đạo diễn Dương Khiết và cộng sự bắt tay vào công việc một cách khẩn trương. Họ nhanh chóng tuyển chọn diễn viên, khảo sát bối cảnh và đến tháng 7/1982, tập phim "Trừ yêu ở nước Ô Kê" được bấm máy. Thời điểm đó, vai diễn Đường Tăng do diễn viên Uông Việt đảm nhận.

Lý do đạo diễn Dương Khiết lựa chọn "Trừ yêu ở nước Ô Kê" làm tập phim thử nghiệm khá thực tế. Thứ nhất, tập phim này có sự xuất hiện đầy đủ của bốn thầy trò Đường Tăng, đáp ứng được yêu cầu giới thiệu dàn nhân vật chính. Thứ hai, so với nhiều câu chuyện khác trong "Tây Du Ký", tập phim "Trừ yêu ở nước Ô Kê" có nội dung tương đối đơn giản, không đòi hỏi quá nhiều kỹ xảo phức tạp, bối cảnh cả nội và ngoại cảnh đều không quá cầu kỳ.

Quan trọng hơn cả, câu chuyện "Trừ yêu ở nước Ô Kê" không quá phổ biến và quen thuộc với công chúng. Điều này đồng nghĩa với việc, nếu tập phim thử nghiệm không đạt kết quả như mong đợi, đoàn làm phim sẽ tránh được sự chỉ trích gay gắt từ dư luận. "Trừ yêu ở nước Ô Kê" trở thành lựa chọn an toàn nhất để thử nghiệm và đánh giá chất lượng sản xuất.

Không mất quá nhiều thời gian, tập phim "Trừ yêu ở nước Ô Kê" đã hoàn thành và nhận được phản hồi tích cực từ giới chuyên môn, trong đó có cả các nghệ sĩ nổi tiếng và lãnh đạo CCTV. Ngày 1/10/1982, tập phim chính thức được phát sóng trên CCTV, đánh dấu bước khởi đầu cho hành trình chinh phục màn ảnh nhỏ của "Tây Du Ký".

Do quá trình sản xuất gặp nhiều thách thức, "Tây Du Ký" được thực hiện theo hình thức cuốn chiếu, vừa quay vừa phát sóng. Từ năm 1983, mỗi dịp Tết Nguyên Đán, CCTV lại trình chiếu một vài tập phim mới. Đến Tết Nguyên Đán năm 1986, 11 tập phim liên tiếp được phát sóng, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng, đưa "Tây Du Ký" trở thành một bộ phim truyền hình có cốt truyện mạch lạc và hấp dẫn. Cuối cùng, vào Tết Nguyên Đán năm 1988, toàn bộ 25 tập phim hoàn chỉnh đã được ra mắt khán giả.

Vào năm 1986, đạo diễn Dương Khiết đã đưa ra một quyết định táo bạo, "khai tử" tập phim "Trừ yêu ở nước Ô Kê" phiên bản 1982, tập phim chỉ được phát sóng duy nhất một lần, và quyết định quay lại một phần tập phim này. Lý do đằng sau quyết định này xuất phát từ sự xấu hổ của chính đạo diễn.

Theo lời kể của đạo diễn Dương Khiết, bà cảm thấy vô cùng xấu hổ khi xem lại tập phim "Trừ yêu ở nước Ô Kê" phiên bản 1982. Bà không hài lòng với tạo hình của Tôn Ngộ Không và Trư Bát Giới trong tập phim này. Tạo hình Tôn Ngộ Không bị đánh giá là "quá xấu" với bộ lông khỉ xơ xác, bẩn thỉu, thiếu đi vẻ đẹp và khí chất của Mỹ Hầu Vương, giống một con khỉ hoang dã hơn.

Tạo hình Trư Bát Giới cũng gây thất vọng, quá thiên về hình tượng lợn với vẻ ngoài hung dữ, đen đúa, hoàn toàn khác biệt so với hình ảnh Trư Bát Giới trắng trẻo, mập mạp và ngốc nghếch đáng yêu mà khán giả biết đến sau này.

Thêm vào đó, diễn xuất của nhiều diễn viên, bao gồm cả Lục Tiểu Linh Đồng, thời điểm đó vẫn còn non kinh nghiệm. Hầu hết các diễn viên đều xuất thân từ các đoàn kịch nghệ truyền thống, chưa quen với kỹ thuật diễn xuất và vị trí đứng trước ống kính máy quay. Mặc dù tập phim thử nghiệm được đánh giá cao về mặt hiệu ứng hình ảnh, nhưng diễn xuất của diễn viên vẫn còn nhiều hạn chế.

Càng về sau, đạo diễn Dương Khiết càng cảm thấy không hài lòng với tập phim đầu tiên. Cuối cùng, bà quyết định quay lại một phần tập phim "Trừ yêu ở nước Ô Kê" vào năm 1986. Tuy nhiên, do điều kiện kinh phí hạn hẹp, đoàn làm phim chỉ có thể quay lại một số cảnh quay quan trọng, còn nhiều cảnh quay từ xa vẫn phải sử dụng lại tư liệu từ phiên bản 1982.

Chính vì vậy, tập phim "Trừ yêu ở nước Ô Kê" mà khán giả xem được sau này thực chất là sự pha trộn giữa hai phiên bản, khoảng hai phần ba được quay vào năm 1982 và một phần ba được quay lại vào năm 1986. Sự thay đổi về tạo hình Tôn Ngộ Không, sự xuất hiện của Đường Tăng do Trì Trọng Thụy thủ vai thay thế cho Uông Việt và một số chi tiết không đồng nhất về trang phục, đạo cụ... đều là những dấu vết của quá trình chắp vá này. Tuy nhiên, trong điều kiện khó khăn và hạn chế về nguồn lực, đó đã là sự nỗ lực và tâm huyết lớn nhất mà đoàn làm phim có thể mang lại.

Trong những năm 80 của thế kỷ trước, kỹ thuật làm phim còn rất sơ sài. Đoàn làm phim "Tây Du Ký" gần như không có khái niệm về "dây cáp treo" (wire-suspension). Để thực hiện những cảnh quay Tề Thiên Đại Thánh ra đời, Tôn Ngộ Không giao chiến trên không trung với yêu quái, đoàn phim phải sử dụng diễn viên đóng thế là các vận động viên thể dục dụng cụ và bạt nhún.

Không có khói khô (dry ice) để tạo hiệu ứng sương mù, đoàn phim phải huy động hàng loạt bình oxy để tạo ra bầu không khí tiên cảnh mờ ảo. Những "biện pháp nhà quê" và sự sáng tạo không ngừng đã giúp đoàn làm phim vượt qua những khó khăn về kỹ thuật và công nghệ.

Tất cả thành viên trong đoàn làm phim đều làm việc với mức lương khiêm tốn, chỉ vài chục tệ mỗi tháng. Họ đã trải qua 6 năm rong ruổi khắp mọi miền đất nước, đối mặt với điều kiện làm việc khắc nghiệt, thiếu thốn đủ bề. Trên người mỗi người đều mang theo vô số vết thương, nhưng tất cả đều cắn răng chịu đựng, kiên trì theo đuổi mục tiêu chung. Họ thực sự mong muốn tạo ra một tác phẩm nghệ thuật chất lượng, không màng đến công sức và lợi ích cá nhân.