Nhằm đẩy mạnh hỗ trợ tạo việc làm cho người lao động, ngày 11 tháng 4 năm 1992, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Nghị quyết số 120/HĐBT về chủ trương, phương hướng và biện pháp giải quyết việc làm trong các năm tới, trong đó có quy định về việc thành lập Quỹ quốc gia về giải quyết việc làm (nay là Quỹ quốc gia về việc làm) để cho vay tín dụng ưu đãi đối với cơ sở sản xuất kinh doanh (doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác, hộ kinh doanh).

Giai đoạn 2008 - 2015, hoạt động cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm được thực hiện theo quy định tại Bộ luật Lao động, Quyết định số 71/2005/QĐ-TTg ngày 05 tháng 4 năm 2005 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế quản lý, điều hành vốn cho vay của Quỹ quốc gia về việc làm, Quyết định số 15/2008/QĐ-TTg ngày 23 tháng 01 năm 2008 của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 71/2005/QĐ-TTg và các văn bản hướng dẫn. Từ năm 2015 đến nay, hoạt động cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm được thực hiện theo quy định tại Luật Việc làm, Nghị định số 61/2015/NĐ-CP ngày 09/7/2015 của Chính phủ quy định về chính sách hỗ trợ tạo việc làm và Quỹ quốc gia về việc làm và các văn bản hướng dẫn. Các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm được ban hành tương đối đầy đủ, đảm bảo tính kế thừa và có những sửa đổi, bổ sung phù hợp với thực tiễn, góp phần thực hiện mục tiêu hỗ trợ tạo việc làm, duy trì, mở rộng việc làm và bảo toàn vốn.

Theo quy định hiện hành, Quỹ quốc gia về việc làm cho vay đối với  cơ sở sản xuất, kinh doanh (doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác, hộ kinh doanh và người lao động) với lãi suất bằng lãi suất cho vay đối với hộ nghèo theo từng thời kỳ do Thủ tướng Chính phủ quy định. 

Nguồn vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm được phân bổ cho Ủy ban nhân dân 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các tổ chức thực hiện chương trình (TW Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội cựu chiến binh Việt Nam, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Hội người mù Việt Nam, Hội nông dân Việt Nam) để thực hiện cho vay.

Giai đoạn 2008 - 2015, hoạt động vay vốn tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm nằm trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu quốc gia về việc làm nên nguồn vốn bổ sung mới cho Quỹ quốc gia về việc làm được phân bổ từ nguồn kinh phí chương trình mục tiêu quốc gia về việc làm hằng năm. Từ năm 2016 đến nay, dự án cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm không còn nằm trong Chương trình mục tiêu Giáo dục nghề nghiệp - Việc làm và An toàn lao động giai đoạn 2016 - 2020, đồng thời do khó khăn về kinh tế, ngân sách Trung ương chưa bổ sung vốn cho Quỹ quốc gia về việc làm. 

Ông Lê Quang Trung, Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Lao động - TBXH) cho biết, mức vay mà Quỹ Quốc gia về việc làm tối đa đối với cơ sở sản xuất kinh doanh lên tới 01 tỷ đồng/dự án và 50 triệu đồng/người lao động (không cần bảo đảm tiền vay) với thời hạn vay tối đa 60 tháng đã góp phần quan trọng hỗ trợ giải quyết việc làm cho người lao động. Lãi suất vay vốn hiện nay là 6,6%/năm, đối với đối tượng ưu tiên là 3,3%/năm. 

Đến nay tổng nguồn vốn của Quỹ quốc gia về việc làm đạt trên 4.453 tỷ đồng, doanh số cho vay hằng năm từ 2.200-2.500 tỷ đồng, hỗ trợ tạo việc làm cho khoảng 100 nghìn lao động mỗi năm, tỷ lệ nợ quá hạn thấp (khoảng 0,8% tổng dư nợ), tỷ lệ sử dụng vốn cao (hàng năm đạt trên 98% tổng nguồn vốn của Quỹ). Giai đoạn 2011-2015, cả nước hỗ trợ tạo việc làm thông qua Quỹ quốc gia về việc làm cho khoảng 530 nghìn lao động. Năm 2016 thông qua Quỹ quốc gia về việc làm hỗ trợ tạo việc làm cho khoảng 105.000 lao động, năm 2017 hỗ trợ tạo việc làm cho trên 114 nghìn lao động, trong đó chủ yếu là lao động ở khu vực nông thôn (chiếm khoảng 90%), lao động nữ (chiếm 67%) và các nhóm đối tượng yếu thế như lao động là người khuyết tật (2.540 người), lao động là người dân tộc thiểu số (6.112 người), lao động bị thu hồi đất…

Việc làm vẫn là một vấn đề bức xúc, chất lượng việc làm chưa cao, tính ổn định, bền vững trong việc làm và hiệu quả tạo việc làm còn thấp, đặc biệt là đối với thanh niên trong độ tuổi từ 19-24; lao động nông thôn, nhất là lao động nữ lớn tuổi gặp nhiều khó khăn trong chuyển đổi việc làm; chất lượng việc làm của nhóm lao động yếu thế thấp; tình trạng mất cân đối cung - cầu lao động cục bộ diễn biến phức tạp, các doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với khó khăn trong tuyển dụng lao động, kể cả lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật và lao động phổ thông; nhiều vấn đề đặt ra trong quản lý lao động, việc làm như lao động lớn tuổi, lao động di cư từ nông thôn ra thành thị và khu công nghiệp tìm kiếm việc làm chưa được nghiên cứu, đánh giá một cách chính xác. Chính vì vậy, việc đảm bảo nguồn vốn vay của Quỹ quốc gia về việc làm đáp ứng nhu cầu vay vốn của người lao động là rất cần thiết, trong đó cần ưu tiên cho vay các cơ sở sản xuất, kinh doanh tạo nhiều việc làm, đặc biệt là việc làm phi nông nghiệp; ưu tiên cho vay đối với lao động là người khuyết tật, lao động là người dân tộc thiểu số, lao động thanh niên, lao động bị thu hồi đất./.