Theo tính toán của Bộ Tài chính, hết tháng 7/2016, tổng trị giá tài sản Nhà nước hơn 1 triệu tỷ đồng (xấp xỉ 50 tỷ USD). Tuy nhiên, đây mới tính phần tài sản theo Luật Quản lý sử dụng tài sản nhà nước, sử dụng tài sản nhà nước năm 2008. Nếu tính hết các loại tài sản được xác định là tài sản công như: Hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông, nước sạch, khoáng sản, đất đai… tổng trị giá phải lên tới 10 triệu tỷ đồng. Thậm chí, một số tổ chức quốc tế tính toán tài sản công tại mỗi quốc gia có trị giá gấp 4 lần GDP, tại Việt Nam có thể hơn (Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) tính toán, GDP năm 2014 của Việt Nam tính theo sức mua tương đương khoảng 500 tỷ USD).

Dù có trị giá lớn như vậy, nhưng lâu nay những loại tài sản được xem là tài sản quốc gia vẫn chưa được quy định rõ ràng, thống nhất, dẫn tới việc sử dụng lãng phí. Như mới đây báo Tiền Phong đã có loạt bài phản ánh tình trạng “xâu xé” đất bảo tàng, các cơ sở lịch sử - văn hóa cho thuê kinh doanh nhiều loại dịch vụ khác nhau, từ cà phê, quán nhậu tới trung tâm tiệc cưới, bãi đỗ xe…

Hay việc các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước dùng đất được nhà nước giao quản lý để cho thuê, góp vốn kinh doanh, xây dựng cao ốc (như tại Tổng Cty Đường sắt Việt Nam). Dù những phần đất trên do Nhà nước giao cho các đơn vị quản lý, nhưng khi cho kinh doanh, phần lợi đó lại không được nộp vào ngân sách nhà nước. Trường hợp khác là nguồn tài nguyên khoáng sản, các địa phương mỗi nơi quản lý một kiểu, giao cho các đơn vị quản lý khai thác thiếu thống nhất, không rõ ràng, dẫn tới thất thoát, lãng phí, tham nhũng.

Thời gian gần đây, dư luận cũng rất quan tâm tới việc đấu giá số điện thoại, biển số xe đẹp. Tuy nhiên, việc này thực hiện không dễ, do hiện chưa có quy định nào xem những số điện thoại, biển số xe là tài sản công. Do chưa được xác lập tài sản nên không thể đem ra giao dịch mua - bán.

Trường hợp khác có thể đề cập là mới đây, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đề nghị Sở Giao thông Vận tải Hà Nội giảm tốc độ tối đa đường vành đai 3 trên cao từ 90km/h xuống 80km/h. Do tuyến đường này xuất hiện một số vị trí hư hỏng, hằn lún, khe co giãn hư hỏng… Tổng cục Đường bộ đánh giá nguyên nhân của thực trạng trên là kinh phí bảo trì, sửa chữa có hạn. Dù hệ thống đường bộ có Quỹ Bảo trì đường bộ được thu từ người sử dụng ô tô, nhưng hiện quỹ này được khai thác ra sao, đầu tư thế nào vẫn ít thông tin được công bố.

Ông Trần Đức Thắng, Cục trưởng Quản lý Công sản (Bộ Tài chính) cho rằng, dù nhiều loại tài sản được xem là tài nguyên quốc gia nhưng không được xem là tài sản công. Thực tế đó dẫn tới không được giao quản lý rõ ràng, thiếu cơ sở để phân định trách nhiệm, dẫn tới bị sử dụng lãng phí, thất thoát, sử dụng sai mục đích… Hệ thống hạ tầng giao thông đường bộ (tổng trị giá hơn 1,8 triệu tỷ đồng), dù do ngân sách nhà nước đầu tư, nhưng đầu tư xong không ai quản lý, không được bố trí ngân sách duy tu bảo dưỡng, hư hỏng mới đầu tư lại từ đầu.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, luật hiện hành mới điều chỉnh đối với một bộ phận tài sản nhà nước giao cho các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội. Trong khi luật lại bỏ qua nhiều loại tài sản công trị giá khác, như: Đất đai, khoáng sản, rừng, nguồn lợi vùng trời, vùng biển, tần số vô tuyến điện, quỹ đạo vệ tinh, tên miền Internet, tài sản của các dự án sử dụng vốn nhà nước (đường giao thông, công trình nước sạch…)…

Do đó, các cơ quan quản lý chưa nắm được tổng thể về tài sản công, công tác quản lý bị buông lỏng, hạch toán chưa đầy đủ, thống nhất, chưa gắn quản lý về giá trị với quản lý về hiện vật. Dẫn tới tài sản bị sử dụng sai gây thất thoát, lãng phí, nguồn lực tài chính từ các loại tài sản này chưa được khai thác, sử dụng hiệu quả cho nền kinh tế.

Theo ông Trần Đức Thắng, hằng năm tài sản nhà nước được các đơn vị cho thuê, liên kết và nộp một phần nguồn thu về ngân sách nhà nước khoảng 100.000 tỷ đồng. Vì vậy, nếu chính sách quản lý hiệu quả hơn nguồn tài chính từ tài sản công đóng góp vào ngân sách nhà nước sẽ lớn hơn rất nhiều.

Để xử lý những vấn đề trên, quản lý tài sản tốt hơn, huy động hiệu quả hơn cho phát triển kinh tế, Bộ Tài chính đã đưa ra Dự thảo Luật Quản lý, sử dụng tài sản nhà nước (sửa đổi). Dự kiến, luật này sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua vào kỳ họp tháng 5 tới đây.

Dự luật được kỳ vọng sẽ giúp cơ quan quản lý nhà nước nắm rõ được số lượng, hiện trạng, trị giá các loại tại sản công hiện nay. Từ đó coi tài sản công là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội, tái cơ cấu ngân sách nhà nước. Đồng thời, tạo lập cơ sở pháp lý để quản lý chặt chẽ, sử dụng tiết kiệm tài sản công; ngăn chặn, đẩy lùi thất thoát, lãng phí, tham nhũng và những hành vi khác xâm phạm tài sản công. Từng bước phát triển dịch vụ về tài sản công theo cơ chế thị trường… “Muốn quản lý được tài sản công phải biết nó thế nào, hiện trạng ra sao. Ví như quản lý ô tô công, sau khi tổng rà soát đã phát hiện hàng ngàn xe công dư thừa, trang bị vượt định mức”, ông Thắng nói.

Bên cạnh đó, dự luật về tài sản công cũng bổ sung số điện thoại đẹp, biển số xe đẹp, quyền sở hữu trí tuệ, cơ sở dữ liệu; giá trị lịch sử, văn hóa, thương hiệu... vào nội dung phân loại tài sản công. Đồng thời, quy định không đầu tư, xây dựng mới tài sản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước để sử dụng vào mục đích kinh doanh dịch vụ, cho thuê, liên doanh, liên kết. Ngoài ra, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, các chế tài xử phạt cũng rõ ràng hơn.