Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa góp ý Dự thảo Đề nghị xây dựng Luật Thương mại điện tử của Bộ Công Thương về vấn đề nhà điều hành cần bổ sung chính sách bảo vệ quyền lợi cho người bán trên nền tảng thương mại điện tử.

Chính sách này cần tập trung vào các quy định nhằm tăng minh bạch trong hoạt động của sàn thương mại điện tử với người bán, không tập trung vào quy định hành chính. Việc này nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận dữ liệu kinh doanh và quyền tự do thương lượng của người bán online.

Thương mại điện tử có mối quan hệ phức tạp hơn thị trường truyền thống giữa sự tương tác lẫn nhau của người bán, sàn, người tiêu dùng và các bên vận chuyển, thanh toán... VCCI cho rằng, pháp luật thương mại điện tử đang tập trung vào các quy định bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tương ứng với trách nhiệm của người bán và sàn. Trong khi quyền và lợi ích của người bán lại bị "bỏ ngỏ".

Theo VCCI, năm 2024 có 650.000 gian hàng trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT) có phát sinh đơn hàng. Trước đó, Báo cáo Toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 và dự báo 2025 do Metric (Nền tảng số liệu E-commerce) công bố cho thấy tổng doanh số của 5 sàn TMĐT phổ biến nhất tại Việt Nam (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) năm 2024 đạt 318.900 tỉ đồng, tăng 37,36% so với năm 2023. Tổng sản lượng tiêu thụ đạt 3.421 triệu sản phẩm, tăng mạnh 50,76%.

"Sự phát triển này cho phép các nền tảng nắm giữ nhiều lợi thế quan trọng, có thể tạo ra chênh lệch đáng kể về quyền lực trong quan hệ thương mại điện tử", VCCI cho hay.

Cũng theo tổ chức này, các nền tảng có lượng người dùng lớn sẽ có quyền lực trên thị trường. Họ cũng có lợi thế từ thu thập, phân tích dữ liệu người dùng để cải thiện dịch vụ, tối ưu doanh thu. Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ gặp khó trong tiếp cận nguồn dữ liệu tương tự, khiến họ mất đi lợi thế cạnh tranh.

Tuy nhiên, số lượng cửa hàng phát sinh đơn hàng tại các sàn TMĐT lại giảm 20,25% (tương đương 165.000 shop rời bỏ thương mại điện tử). Trong khi đó, chỉ riêng sàn Shopee xuất hiện thêm 31.500 nhà bán nước ngoài, tạo áp lực cạnh tranh mạnh mẽ đối với nhà bán nội địa.

Theo Metric, lý do "chia tay" của 165.000 shop là vì nhiều nhà bán hàng nhỏ lẻ hoặc hoạt động không hiệu quả, nhường chỗ cho những thương hiệu có chiến lược kinh doanh rõ ràng, danh mục sản phẩm phù hợp với thị hiếu và khả năng vận hành linh hoạt hơn.

Người bán trên các sàn TMĐT phần lớn là hộ và cá nhân kinh doanh nhỏ. Khác với mối quan hệ giữa các thương nhân theo Luật Thương mại - nơi các bên có thể thỏa thuận bình đẳng trong giao dịch, người bán nhỏ lẻ trên các sàn TMĐT thường ở vị thế yếu hơn nhiều so với các nền tảng TMĐT.

Do đó, họ có thể dễ bị áp đặt các chính sách bất lợi và mất khả năng thương lượng như thay đổi điều khoản đột ngột, bị đình chỉ hoặc cấm mà không rõ lý do và hạn chế tiếp cận dữ liệu.

Giai đoạn trước đây, trong giai đoạn thâm nhập thị trường, các nền tảng thường tạo điều kiện thuận lợi cũng như ưu đãi (kể cả tài chính) cho người bán để phát triển thị trường, tạo hiệu ứng mạnh thu hút cả người tiêu dùng và người bán tham gia nền tảng.

Các nền tảng thương mại điện tử đã dần trở thành kênh bán hàng, dịch vụ quan trọng của doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh. Theo Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), 61% người dùng Internet cho biết sàn thương mại điện tử là kênh mua sắm trực tuyến ưa chuộng.

"Việc này sẽ đảm bảo tính cạnh tranh trên thị trường TMĐT, thúc đẩy các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh nhỏ tiếp tục gia nhập, hoạt động và phát triển trong nền kinh tế số. Khi đó, thị trường TMĐT mới có thể tiếp tục phát triển lành mạnh và bền vững và đảm bảo mọi chủ thể đều có thể hưởng lợi ích từ nền kinh tế số", VCCI cho biết.