Công ty TNHH Hòa Bình vừa đề xuất Thủ tướng cho làm cầu cạn cao tốc tại Đồng bằng sông Cửu Long với suất đầu tư khoảng 12 triệu đồng/m² đường cao tốc. Đây là ý tưởng mới bởi tại Việt Nam chưa có một con đường cao tốc hoàn toàn được xây dựng trên cầu cạn, trừ một số đoạn cầu vượt trong đô thị chỉ dài vài km.

Tuy nhiên, đối với thế giới, cao tốc hoàn toàn trên cầu cạn không phải là ý tưởng mới và bài học từ các công trình này cho thấy đường cao tốc trên cầu cạn có thể mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng đi kèm với không ít thách thức.

Đường cao tốc trên cầu cạn là hệ thống giao thông được xây dựng hoàn toàn trên các trụ bê tông cao, vượt qua các khu dân cư, sông ngòi hoặc địa hình phức tạp. Một số tuyến đường nổi bật trên thế giới có thể kể đến như Bang Na Expressway (Thái Lan) dài 54 km, từng giữ kỷ lục là cầu dài nhất thế giới trong một thập kỷ. Tokyo Metropolitan Expressway (Nhật Bản) là hệ thống đường trên cao giúp xe cộ lưu thông hiệu quả qua trung tâm Tokyo mà không ảnh hưởng đến đường phố phía dưới. Tại Đức, Trung Quốc hay Indonesia cũng có nhiều tuyến cao tốc làm hoàn toàn trên cầu cạn.

Bang Na Expressway được đưa vào hoạt động từ năm 2000 với chi phí gần 1 tỷ USD, giúp giảm tắc nghẽn giao thông tại Bangkok, một trong những đô thị đông đúc nhất Đông Nam Á. Tuy nhiên, Bang Na Expressway không phải lúc nào cũng được đánh giá tích cực. Theo báo Bangkok Post, nhiều ý kiến cho rằng chi phí thu phí cao làm hạn chế lượng phương tiện sử dụng, trong khi vấn đề bảo trì cũng gây tranh cãi do cầu xuống cấp nhanh hơn dự kiến.

Theo các chuyên gia, cao tốc trên cầu cạn có cả ưu và nhược điểm. Về lợi ích, các công trình này giúp tối ưu hóa quỹ đất đô thị. Tại những thành phố đông đúc, việc mở rộng đường bộ gặp nhiều hạn chế do thiếu không gian. Đường cao tốc trên cầu cạn giúp tạo ra một tầng giao thông riêng biệt, giải quyết tình trạng ùn tắc.

Lợi ích thứ hai là giảm tác động đến môi trường tự nhiên. Các tuyến đường này giúp tránh việc cắt ngang qua rừng ngập mặn, đầm lầy hoặc sông hồ, bảo vệ hệ sinh thái địa phương. Và nhờ vị trí trên cao, các hệ thống này ít bị ảnh hưởng bởi lũ lụt hoặc sạt lở đất, đặc biệt có lợi cho các khu vực trũng thấp như Bangkok (Thái Lan) hay New Orleans (Mỹ).

Về nhược điểm, hệ thống cầu cạn yêu cầu lượng bê tông và thép lớn, cộng với kết cấu trụ cầu phức tạp, làm tăng chi phí đáng kể. Do nằm trên cao, việc kiểm tra và bảo trì đòi hỏi công nghệ đặc biệt, dễ gây gián đoạn giao thông nếu không được thực hiện đúng cách. Thực tế, Bang Na Expressway đã gặp phải tình trạng xuống cấp nhanh hơn dự kiến, gây lo ngại về chất lượng xây dựng ban đầu và phương án bảo trì.

Những khu vực có địa chấn mạnh như Nhật Bản hoặc California cần đầu tư vào hệ thống giảm chấn để đảm bảo an toàn. Ngoài ra, khi xảy ra tai nạn, công tác cứu hộ gặp nhiều khó khăn do không gian hạn chế. Ví dụ, vào tháng 12/2024, tuyến đường Lake Pontchartrain Causeway ở Mỹ đã phải đóng cửa trong nhiều giờ sau một loạt tai nạn do sương mù dày đặc, làm bị thương 33 người, theo AP.

Tuy nhiên, hiện nay, công nghệ xây dựng hiện đại đang góp phần khắc phục những hạn chế, giúp các tuyến đường cao tốc trên cầu cạn trở nên hiệu quả hơn. Người ta có thể ứng dụng các công nghệ bê tông cường độ cao, hợp kim nhôm và sợi carbon giúp giảm trọng lượng và tăng tuổi thọ công trình. Trí tuệ nhân tạo (AI) và drone giúp kiểm tra tình trạng cầu theo thời gian thực, phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng.

Tại Việt Nam, trước khi đề xuất Thủ tướng Chính phủ giải pháp xây dựng cầu cạn cao tốc (xây dựng đường cao tốc trên cao sử dụng cầu bản trên cọc bê tông cường độ cao PRC), tháng 9/2023, Công ty TNHH Hòa Bình (Hòa Bình Group) đã khảo sát công nghệ, kinh nghiệm xây dựng cầu cạn cao tốc tại Đức, Trung Quốc, Indonesia, theo lời lãnh đạo công ty.

Đại diện Hòa Bình Group cho biết thêm, từ tháng 2 đến tháng 6/2024, Hòa Bình Group đã mời các công ty tư vấn thiết kế, thẩm tra và tiến hành thiết kế, ký hợp đồng xây dựng thử nghiệm cao tốc cầu cạn 2 tầng bằng công nghệ cầu bản trên cọc bê tông cường độ cao PRC tại khu phi thuế quan Xuân Cầu - Lạch Huyện, TP Hải Phòng.

Đoạn cao tốc cầu cạn thử nghiệm này được xây dựng trên nền đất yếu khu vực cảng Lạch Huyện, có chiều dài tầng 1 khoảng 550m, tầng 2 khoảng 100m, bề rộng mặt cầu cạn 10,5m (đường cầu Vạn).

Theo TS Trần Bá Việt - phó chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam kiêm phó chủ tịch Hội Bê tông Việt Nam, công nghệ xây dựng đường cao tốc trên cao sử dụng cầu bản trên cọc bê tông cường độ cao PRC đang được áp dụng phổ biến tại nhiều quốc gia như Đức, Trung Quốc, Indonesia.

Ông Việt cho rằng xây dựng cao tốc trên cao bằng phương pháp cầu bản trên cọc, kết hợp cùng giải pháp dầm U bê tông cường độ cao sẽ có hiệu quả vượt trội so với giải pháp truyền thống sử dụng đất, cát đắp nền khi xây dựng các tuyến cao tốc, đặc biệt tại các khu vực có nền đất yếu như Đồng bằng sông Cửu Long.