Wang Wei, 39 tuổi, sống ở một vùng nông thôn thuộc tỉnh Hà Nam. Anh đã tìm kiếm vợ suốt hơn một thập kỷ nhưng bất thành.

Gia đình từng giới thiệu nhiều mối, nhưng hầu hết phụ nữ trong làng đều chuyển lên thành phố hoặc chọn bạn đời có điều kiện tốt hơn. Wang thậm chí đã chi hàng ngàn nhân dân tệ để tham gia các dịch vụ môi giới hôn nhân, nhưng vẫn không thể tìm được ai phù hợp.

Tình cảnh của Wang Wei không phải là cá biệt. Tỷ lệ kết hôn tại Trung Quốc đang lao dốc chưa từng có, đẩy quốc gia này vào một cuộc khủng hoảng nhân khẩu học nghiêm trọng. Năm 2024, có 6,1 triệu cặp đôi đăng ký kết hôn, giảm mạnh so với 7,7 triệu của năm trước đó, theo báo Asia Times có trụ sở ở Hong Kong. Nếu xu hướng này tiếp tục, viễn cảnh một thế hệ đàn ông "ế vợ" đang trở thành hiện thực.

Sự sụt giảm tỷ lệ kết hôn tại Trung Quốc bị chi phối bởi nhiều yếu tố, bao gồm áp lực kinh tế gia tăng, quan điểm xã hội về hôn nhân thay đổi, mức độ giáo dục ngày càng cao. Đặc biệt, phụ nữ thành thị ngày càng phản đối những kỳ vọng truyền thống về giới, vốn nhấn mạnh kết hôn và sinh con như những cột mốc quan trọng trong cuộc sống. Ngoài ra, chi phí sinh hoạt leo thang cũng khiến nhiều người trẻ gặp khó khăn trong việc lập gia đình.

Bên cạnh đó, Trung Quốc còn đối mặt với sự mất cân bằng giới tính nghiêm trọng – hậu quả của chính sách một con kéo dài và quan niệm trọng nam khinh nữ. Ở thời kỳ đỉnh điểm vào đầu những năm 2000, tỷ lệ giới tính khi sinh của Trung Quốc đạt mức 121 bé trai trên 100 bé gái. Ở một số tỉnh, con số này thậm chí vượt quá 130 bé trai trên 100 bé gái.

Theo Ming Gao, nhà nghiên cứu Đông Á của Đại học Lund (Thụy Điển), sự mất cân bằng giới tính ảnh hưởng đặc biệt đến những người sinh trong thập niên 1980 – thế hệ chịu tác động mạnh nhất từ việc sử dụng công nghệ siêu âm để lựa chọn giới tính thai nhi. Điều này dẫn đến sự xuất hiện của thuật ngữ "thời đại đàn ông ế" (shengnan shidai), ám chỉ giai đoạn từ 2020 đến 2050, ước tính có từ 30 đến 50 triệu đàn ông Trung Quốc không thể tìm được vợ.

Thực tế, nhiều người đàn ông trong số này rất mong muốn kết hôn. Nhà nghiên cứu họ Ming nói nhiều bạn bè cùng trang lứa của ông dù đã nỗ lực tìm kiếm bạn đời vẫn không thể tìm thấy người phù hợp. Thuật ngữ "khó lấy vợ" (jiehun nan- kết hôn nan) đã trở nên phổ biến để mô tả thực trạng này.

Không thể tìm vợ trong nước, nhiều đàn ông Trung Quốc đã tính đến các cô dâu nước ngoài thông qua những giao dịch hôn nhân bất hợp pháp. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở khu vực nông thôn, nơi nhu cầu về cô dâu nước ngoài gia tăng, kéo theo sự phát triển của các đường dây buôn bán phụ nữ và trẻ em, chủ yếu từ các nước láng giềng Đông Nam Á.

Theo báo cáo của Human Rights Watch năm 2019 về nạn buôn bán cô dâu từ Myanmar sang Trung Quốc, "biên giới lỏng lẻo và sự lơ là của lực lượng thực thi pháp luật hai nước đã tạo điều kiện thuận lợi cho các đường dây buôn người hoạt động”.

Trước thực trạng này, chính phủ Trung Quốc cam kết mạnh tay trấn áp các hoạt động buôn bán cô dâu. Tháng 3/2024, Bộ Công an Trung Quốc đã phát động chiến dịch truy quét nạn buôn bán phụ nữ và trẻ em xuyên biên giới, kêu gọi hợp tác quốc tế nhằm xóa bỏ tệ nạn này.

Theo Ming Gao, tình trạng thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự ổn định xã hội. Các nghiên cứu chỉ ra rằng tỷ lệ nam/nữ mất cân bằng cao có liên quan đến tỷ lệ tội phạm gia tăng ở cả Trung Quốc và Ấn Độ – nơi cũng đang gặp vấn đề tương tự.

Nghiên cứu tại Trung Quốc cho thấy sự chênh lệch giới tính đã đóng góp khoảng 14% vào mức tăng trưởng tội phạm kể từ giữa những năm 1990. Ở Ấn Độ, các mô hình nghiên cứu cho thấy nếu tỷ lệ nam/nữ tăng thêm 5,5%, khả năng phụ nữ chưa kết hôn bị quấy rối tình dục có thể tăng hơn 20%.

Câu hỏi đặt ra là: Ai sẽ là người kết hôn với những người đàn ông "ế" ở Trung Quốc? Đây là câu hỏi ngày càng cấp bách. “Cách chính phủ Trung Quốc đối phó với cuộc khủng hoảng hôn nhân này sẽ có tác động lớn đến xã hội và nhân khẩu học của nước này trong nhiều thập kỷ tới”, Ming Gao nhận định.

Sự mất cân bằng giới tính không chỉ là một con số thống kê – nó đang trực tiếp ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng chục triệu người và một trong số đó là Wang Wei. Anh ngồi trước cửa nhà, nhìn xa xăm ra cánh đồng trước mặt. "Có lẽ tôi nên từ bỏ hy vọng”, Wang nói đầy cay đắng.