Tỉnh Bắc Giang có 01 thành phố loại II, 08 huyện và 01 thị xã mới được thành lập từ tháng 01/2024, trong đó có huyện Sơn Động thuộc huyện nghèo theo Quyết định số 353/QĐ-TTg ngày 15/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh sách huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo giai đoạn 2021 – 2025.

Thực hiện Dự án 5, UBND tỉnh đã chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho Sở Xây dựng là cơ quan chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan và UBND các huyện để triển khai xây dựng Đề án hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn huyện nghèo Sơn Động thuộc Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 và được UBND tỉnh phê duyệt.

Theo đó, tổng số hộ thuộc diện được hỗ trợ nhà ở là 751 hộ (trong đó: Hỗ trợ xây mới nhà ở là 640 hộ, hỗ trợ sửa chữa nhà ở là 111 hộ); Tổng số kinh phí hỗ trợ là 48,685 tỷ đồng (trong đó: Ngân sách trung ương là 27,82 tỷ đồng, ngân sách địa phương là 20,86 tỷ đồng); Mức hỗ trợ cho hộ xây mới là 70 triệu đồng/hộ (ngân sách trung ương là 40 triệu đồng/hộ, ngân sách địa phương là 30 triệu đồng/hộ), mức hỗ trợ cho sửa chữa là 35 triệu đồng/hộ (ngân sách trung ương là 20 triệu đồng/hộ, ngân sách địa phương là 15 triệu đồng/hộ). Ngoài nguồn vốn ngân sách trung ương và tỉnh, Bắc Giang đã tăng cường huy động vốn xã hội hóa để hỗ trợ thêm cho các hộ xây dựng mới, sửa chữa nhà ở. Uỷ ban MTTQ tỉnh đã vận động các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân hảo tâm ủng hộ để hỗ trợ thêm cho các hộ xây dựng nhà ở.

Trong quá trình thực hiện Đề án, do trên địa bàn huyện Sơn Động triển khai song song nhiều chính sách hỗ trợ về nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo nên có một số hộ nằm trong Đề án đã được hỗ trợ theo Dự án 1 thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, một số hộ có đối tượng được hỗ trợ đã chết hoặc về ở cùng con cháu không còn nhu cầu hỗ trợ nên UBND huyện Sơn Động đã rà soát và đề nghị loại ra khỏi Đề án đã được phê duyệt.

Trên cơ sở đó, Sở Xây dựng đã tổ chức kiểm tra và xin ý kiến tham gia của các cơ quan liên quan, tham mưu UBND tỉnh phê duyệt điều chỉnh Đề án hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn huyện nghèo Sơn Động. Theo đó đã loại ra khỏi Đề án 82 hộ; bổ sung đề án 82 hộ; điều chỉnh diện hỗ trợ của 12 hộ.

Như vậy đến nay, Đề án hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn huyện nghèo Sơn Động thuộc Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, tổng số hộ thuộc diện được hỗ trợ nhà ở là 751 hộ (trong đó: Hỗ trợ xây mới nhà ở là 652 hộ, hỗ trợ sửa chữa nhà ở là 99 hộ).

Về xây dựng thiết kế mẫu điển hình để phổ biến cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo xây dựng nhà ở, Sở Xây dựng đã ban hành Công văn chỉ đạo Trung tâm Quy hoạch xây dựng trực thuộc Sở tổ chức nghiên cứu, lập thiết kế 03 mẫu nhà ở. Các mẫu thiết kế nhà do Sở Xây dựng phê duyệt đã được UBND huyện Sơn Động triển khai phổ biến đến các hộ khi thực hiện xây dựng nhà ở.

Chất lượng nhà ở sau khi xây dựng xong đảm bảo 3 cứng (cứng nền, cứng tường, cứng mái); Diện tích trung bình khoảng 70m²/căn, diện tích nhà ở thấp nhất là 35m2/căn; vật liệu làm nhà ở chủ yếu: Móng xây gạch hoặc đổ BTCT; tường xây gạch, cột BTCT; mái tôn (kết cấu đỡ bằng kèo thép hoặc gỗ).

Theo báo cáo, luỹ kế đến năm 2023, tổng số hộ đã thực hiện xây mới nhà ở trên địa bàn huyện nghèo Sơn Động là 91 hộ, trong đó có 78 hộ đã được hỗ trợ kinh phí (trong đó có 66 hộ được hỗ trợ bằng vốn ngân sách trung ương và tỉnh; 12 hộ được hỗ trợ bằng nguồn xã hội hóa), tương đương 10,4% so với số lượng nhà ở đã được phê duyệt tại Đề án và Đề án điều chỉnh của tỉnh. Trong đó: Hộ nghèo dân tộc thiểu số 42 hộ; Hộ nghèo, hộ cận nghèo có thành viên thuộc đối tượng bảo trợ xã hội 06 hộ; Hộ nghèo, hộ cận nghèo còn lại 30 hộ.

Tổng số vốn thực hiện hỗ trợ xây mới nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2023 là 5,15 tỷ đồng, trong đó: Vốn ngân sách Trung ương 2,64 tỷ đồng; Vốn ngân sách địa phương 1,98 tỷ đồng; Vốn huy động hợp pháp khác 534,5 triệu đồng.

Tổng số vốn đã được giải ngân để thực hiện hỗ trợ xây mới nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo là 3,65 tỷ đồng, trong đó hỗ trợ bằng nguồn vốn ngân sách trung ương và địa phương cho 66 hộ; hỗ trợ bằng nguồn vốn xã hội hóa cho 12 hộ.

Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện Dự án 5: Hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn huyện nghèo Sơn Động cũng gặp một số khó khăn như: Ở một số đơn vị cấp xã vẫn còn lúng túng trong việc nghiệm thu, hoàn công và thực hiện giải ngân kinh phí chậm hơn so với tiến độ xây nhà của các hộ dân; Vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương được phân bổ ít hơn rất nhiều so với nhu cầu theo kế hoạch thực hiện của Đề án dẫn đến tình trạng nhiều hộ gia đình do nhà ở đã xuống cấp nghiêm trọng phải thực hiện xây dựng nhà ở để đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão, mùa lũ, nên đã vay mượn để triển khai xây dựng nhà ở khi chưa có vốn hỗ trợ phân bổ về. Đến thời điểm có vốn hỗ trợ thì đã làm nhà nên điều kiện nhà ở không được hỗ trợ theo quy định hướng dẫn tại Thông tư 01/2022/TT-BXD ngày 30/6/2023 của Bộ Xây dựng.

Mặt khác, Sơn Động là huyện miền núi của tỉnh Bắc Giang, địa hình chia cắt, việc sinh sống của dân cư thưa thớt, các hộ nghèo, hộ cận nghèo chủ yếu là sinh sống tại những khu vực vùng xâu, vùng xa. Do đó có rất nhiều hộ không thể triển khai thực hiện xây dựng nhà khi có kinh phí hỗ trợ phân bổ về do thiếu pháp lý về đất đai.

Trong thời gian tới, tỉnh Bắc Giang cũng đề nghị Chính phủ quan tâm, chỉ đạo các Bộ, ngành có liên quan cấp số kinh phí hỗ trợ còn lại cho tỉnh trong năm 2024 để địa phương có đủ kinh phí triển khai thực hiện hỗ trợ. Vì nhu cầu về tổng số kinh phí trung ương cấp cho tỉnh Bắc Giang để thực hiện hỗ trợ theo Đề án là 27,82 tỷ đồng, tuy nhiên, năm 2023 tỉnh Bắc Giang mới chỉ được cấp là 2,64 tỷ đồng, còn thiếu là 25,18 tỷ đồng. Đối với Bộ Xây dựng cần có hướng dẫn thực hiện một số trường hợp cụ thể như: Một số hộ gia đình do nhà ở đã thực hiện xây dựng mới hoặc sửa chữa nhà ở trước khi có kinh phí hỗ trợ được cấp về thì có được hỗ trợ kinh phí nữa hay không. Một số hộ nằm trong Đề án và điều chỉnh Đề án chưa thực hiện xây dựng nhà ở nhưng đến nay đã thoát nghèo. Vậy, khi có kinh phí ngân sách cấp về thì có được hỗ trợ cho các hộ này xây dựng nhà ở hay không. Hướng dẫn cụ thể đối với các hộ nghèo, hộ cận nghèo thiếu pháp lý về đất đai để tránh việc xây dựng sai quy định pháp luật./.