Trong giai đoạn  2011 -2015, tỉnh Hòa Bình có 51 người nạn nhân bị mua bán trở về, nạn nhân được hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng là 06 người (Trong đó: năm 2011 có 27 người nạn nhân, hỗ trợ cho 3 nạn nhân; năm 2012 không có nạn nhân; năm 2013 có 24 nạn nhân bị mua bán, trong đó có 07 nạn nhân đã trở về, hỗ trợ tái hòa nhập cho 03 nạn nhân; năm 2014, có 01 nạn nhân bị buôn bán đã phát hiện và ngăn chặn giải cứu trả về địa phương). Giai đoạn 2016 đến nay, kết quả điều tra, rà soát nạn nhân bị mua bán: năm 2016, phát hiện 01 nạn nhân bị buôn bán và ngăn chặn giải cứu trả về địa phương đồng thời được thực hiện hỗ trợ cho nạn nhân năm 2017; năm 2017, có 06 nạn nhân tự trở về khai báo với chính quyền địa phương; năm 2018, có 05 nạn nhân khai báo với chính quyền địa phương và 02 nạn nhân đang được công an tỉnh xác minh. Trong 6 tháng đầu năm nay, trên địa bàn tỉnh chưa phát hiện vụ việc về tội phạm mua bán người. Tuy nhiên, qua công tác phòng ngừa, đấu tranh, lực lượng chức năng xác định tội phạm MBN tiềm ẩn nhiều phức tạp với phương thức, thủ đoạn hoạt động ngày càng tinh vi, khó phát hiện.

 Với đặc điểm tỉnh gần giáp Thủ đô Hà nội nên nhiều phụ nữ nên trẻ em độ tuổi từ 15-35 tuổi thường đi làm ăn xa lại là đồng bào dân tộc thiểu số, đó trình độ dân trí thấp, khó khăn về kinh tế... dẫn đến dễ bị lợi dụng lời hứa hẹn tìm việc làm có thu nhập cao, rồi tìm mọi cách đưa ra nước ngoài bán hoặc chuyển đến các ổ nhóm hoạt động mại dâm.

Đáng nói, trong đó  nhiều vụ mua bán người nạn nhân chính là... người yêu của các đối tượng trong đường dây mua bán người. Ví như vụ Nguyễn Văn Thọ, Nguyễn Văn Thành, quê quán tại Xuy Xá, Mỹ Đức (Hà Nội) có hộ khẩu thường trú tại xã Toàn Sơn (Đà Bắc) lừa Nguyễn Thị H., Đinh Thị H. (khi đó Đinh Thị H. đang là học sinh lớp 11, trường phổ thông DTNT huyện Đà Bắc) sang Trung Quốc để bán vào các nhà chứa. Hay vụ Lê Thị Đàm (tức Đào) cấu kết với Nguyễn Đức Quỳnh và Lê Văn Tuấn, trú tại xã Yên Mông, Phan Ngọc Tuyền, trú tại xã Hòa Bình (TP Hoà Bình) lừa bán người yêu của Tuấn là Nguyễn Thị H.N., trú tại thị trấn Vụ Bản (Lạc Sơn) sang Trung Quốc làm gái mại dâm. Hoặc như vụ Công an huyện Mai Châu phối hợp với Công an huyện Tân Lạc bắt quả tang đối tượng Cư Seo Dì (SN 1977), trú tại Si Ma Cai (Lào Cai) có hành vi lừa Khà Y S. (SN 1995), ở xóm Thung Ẳng, xã Hang Kia (Mai Châu) - nhận là người yêu của Dì - sang Trung Quốc bán với giá 3.000 nhân dân tệ. Không chỉ có vậy, vào đầu tháng 8/2017, Cơ quan an ninh điều tra - Công an tỉnh phối hợp với cơ quan chức năng Bộ Công an, Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc và Bộ Công an Trung Quốc giải cứu thành công Tráng Y M. (SN 1999), trú tại xã Pà Cò (Mai Châu) bị lừa bán sang Trung Quốc từ tháng 11/2016 đưa về nước an toàn...

Nạn nhân bị buôn bán trên địa bàn tỉnh Hòa Bình rất khó để nắm bắt chính xác, do bản chất phi pháp lưu manh tội phạm mua bán người, nên khó khăn trong việc xác định nạn nhân, đặc biệt là nạn nhân  bị mua bán tự trở về. Các nạn nhân thường xuất thân từ các vùng nông thôn và từ các gia đình nông dân nghèo, cha mẹ thường có trình độ học vấn rất thấp, giáo dục gia đình kém, hay có những vấn đề xã hội như rượu, chè, bạo lực gia đình, khuyết tật, cha mẹ đơn thân, ly dị hoặc có cuộc sống không hạnh phúc… khi trở về thường có  tâm lý bất ổn, ngại va chạm và sợ kỳ thị của cộng đồng nên sau thời gian trở về họ thường đi nơi khác làm ăn, sinh sống.

Trước tình hình trên, tỉnh Hòa Bình đã ban hành  Kế hoạch số 24/H-UBND ngày 18/3/2016 về việc triển khai thực hiện Chương trình phòng, chống mua bán người, giai đoạn 2016-2020. Hàng năm, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã triển khai lồng ghéo công tác phòng, chống mại dâm và hỗ trợ nạn  nhân bị mua bán trở về trên địa bàn, tổ chức các cuộc điều tra, rà soát, thống kê nạn nhân bị buôn bán trở về ở tất cả các xã phường, thị trấn trong toàn tỉnh. Thực hiện tập huấn truyền thông lồng ghép công tác phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm cho đội ngũ cán bộ xã, thôn bản và đội hoạt động xã hội tình nguyện cấp xã. Hướng dẫn cấp huyện lồng ghép công tác phòng chống tệ nạn xã hội và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về với các chương trình phát triển kinh tế - xã hội.

Theo đánh giá, công tác xác định là nạn nhân bị mua bán trở về hiện nay ở Hòa Bình hiện nay hỗ trợ nạn nhân bị buôn bán trở về gặp khó khăn bởi phần lớn nạn nhân của tỉnh bị buôn bán nơi khác trở về, mang tâm lý mặc cảm, né tránh, sợ ảnh hưởng đến danh dự, nhân phẩm, cuộc sống gia đình nên việc xác định là nạn nhân bị mua bán rất khó. 

Bên cạnh đó, có những nạn nhân tố giác kẻ bán mình nhưng khó khăn trong thủ tục tố tụng và tâm lý sợ kỳ thị của cộng đồng nên thường yên lặng hoặc không ở lại địa phương mà tự chuyển đi nơi khác để làm ăn xa.

Việc xác minh theo quy định tại 01/TTLT-BCA-BQP-BLĐTBXH-BNG ngày 10/02/2014 là nạn nhân bị mua bán còn gặp nhiều khó khăn, các cơ quan chức năng chưa có đủ cơ sở, tài liệu chứng minh họ là nạn nhân bị mua bán, đa số nạn nhân lại sống ở vùng miền núi nên nhân lực và phương tiện để phục vụ cho công tác xác minh của địa phương chưa đáp ứng kịp thời nên ảnh hưởng đến thực hiện hỗ trợ nạn nhân tái hòa nhập cộng đồng.

Trong công tác hỗ trợ nạn nhân, chính sách, chế độ chi cho hoạt động hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng đối với nạn nhân còn ở mức thấp (1 triệu đồng tiền trợ cấp khó khăn ban đầu tại Nghị định 09/2013), chưa có tác dụng tích cực giúp cho nạn nhân tái hòa nhập cộng đồng. Nguồn kinh phí hỗ trợ cho nạn nhân được trích từ nguồn đảm bảo xã hội cấp huyện nên việc bố trí kinh phí hỗ trợ nạn nhân còn chậm. Các chính sách hỗ trợ gián tiếp khác như: Hỗ trợ học nghề, tạo việc làm, vay vốn sản xuất chưa có cơ chế riêng nên khó thực hiện. Bên cạnh đó, năng lực cán bộ thực hiện công tác tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về còn hạn chế, đặc biệt trong khâu tư vấn tâm lý, nên việc tiếp cận và hỗ trợ những nạn nhân tại cộng đồng đem lại hiệu quả chưa cao.

Trong thực tế, trong các vụ án mua bán người xảy ra đến quá trình xét xử và cấp giấy xác nhận là nạn nhân rất dài và nạn nhân thường không tham gia tố tụng. Khi được xác định là nạn nhân đến qua trình được hỗ trợ kinh phí tái hòa nhập cộng đồng, hỗ trợ học nghề, y tế... mất nhiều thời gian. Mặt khác những nạn nhân bị buôn bán đã phải trải nghiệm những mối quan hệ tiêu cực trong quá khứ và mất niềm tin vào người khác nên rất khó tiếp cận.

Trước tình trạng buôn bán người vẫn đang diễn biến phức tạp và những nạn nhân bị buôn bán trở về vẫn còn gặp nhiều khó khăn cần tới sự trợ giúp, để thực hiện hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về tái hòa nhập cộng đồng thông qua các hoạt động hỗ trợ khác nhau là vô cùng cần thiết. Để giúp cho quá trình hỗ trợ nạn nhân được toàn diện, liền mạch và hiệu quả, có thêm nhiều nạn nhân không may bị buôn bán nhận được sự hỗ trợ cần thiết để tái hòa nhập cộng đồng một cách bền vững và có một tương lai tốt đẹp hơn, tỉnh Hòa Bình kiến nghị Trung ương thành lập Quỹ hỗ trợ nạn nhân bị mua bán và kết nối với các tỉnh để thực hiện hỗ trợ trực tiếp cho nạn nhân và giúp kết nối với các chương trình hỗ trợ khác nhằm chủ động trong công tác hỗ trợ nạn nhân tái hòa nhập cộng được liên tục, kịp thời. Đồng thời đề nghị các cơ quan xét xử các vụ án liên quan đến nạn nhân bị buôn bán gửi thông báo phòng Lao động – TB&XH địa phương của nạn nhân nắm bắt và làm các thủ tục chi hỗ trợ cho nạn nhân theo quy định được kịp thời./.