Theo số liệu của cơ quan Phòng chống tội phạm và ma túy của Liên Hợp quốc (UNODC), trên thế giới hiện có 255 triệu người sử dụng ma túy, trong đó 183 người sử dụng cần sa, 35 triệu người sử dụng CDTP, 22 triệu người sử dụng Ectasy, 17 triệu người sử dụng Cocain, 37 triệu người sử dụng ATS (chiếm 15% tổng số người sử dụng ma túy). Xu hướng sử dụng ma túy tổng hợp, đặc biệt là ma túy đá ngày càng gia tăng khiến nhiều quốc gia lo ngại. Điều trị nghiện ma túy tổng hợp, giảm tác hại cho người sử dụng, bảo vệ sức khỏe của cộng đồng đang là một thách thức không nhỏ đối với các quốc gia trên thế giới hiện nay.

Giáo sư Nicole Lee đến từ Viện Nghiên cứu quốc gia về ma túy, Giám đốc Trung tâm Edge 360 Úc, tham gia Hội thảo Can thiệp cho người sử dụng ma túy tổng hợp tại Việt Nam chia sẻ: Methamphetamine là một loại chất kích thích tổng hợp, xuất hiện dưới dạng bột hoặc tinh thể (nên methamphetamine cũng thường được biết đến dưới tên gọi “đá”, “ma tuý đá”). Dạng tinh thể có độ tinh khiết cao hơn. Ở mức độ sử dụng thấp, cả hai dạng đều đem lại cảm giác tự tin, hưng phấn và dồi dào năng lượng. Người dùng sẽ có nhu cầu tình dục cao hơn, do đó, họ dễ có các hành vi tình dục nguy cơ cao: theo thống kê tại Úc, 21% ngườI sử dụng có 3- 4 bạn tình không thường xuyên, 63% có bạn tình ngẫu nhiên, 51% không có biện pháp bảo vệ khi quan hệ tình dục. Do đó, sử dụng methamphetamine có nguy cơ cao dẫn đến lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

Ở mức độ sử dụng thường xuyên và liều lượng cao hơn, người sử dụng sẽ gặp phải vấn đề như lo âu, kích động, tim đập nhanh, nghiến răng và một số rối loạn tâm lý khác. Sốc ma tuý đá gây ra nhồi máu cơ tim, co giật và đột quỵ. Methamphetamine gây nhiễu loạn các chức năng của não bộ, vì thế dẫn đến những tác hại lâu dài đến sức khoẻ tâm trí bao gồm lo âu, trầm cảm, suy giảm trí nhớ và khả năng đưa ra quyết định một cách tỉnh táo.

Nhiều tác hại của methamphetamine không tìm thấy ở các loại ma túy khác, một số trường hợp đặc biệt khi sử dụng có dấu hiệu loạn thần, hung hãn, khi rã thuốc có biểu hiện trầm cảm, lo âu.

Dù vậy, những vấn đề này mang tính chất tạm thời, và các chức năng của não bộ dần hồi phục sau khi ngưng sử dụng ma tuý. Tuy nhiên, đối với những người đã sử dụng trong một khoảng thời gian dài, quá trình hồi phục có thể mất đến 12-18 tháng và thậm chí hơn. Điều này đồng nghĩa với việc họ sẽ cần đến nhiều hỗ trợ tâm lý, xã hội khác nữa.

Theo giáo sư Nicole Lee, người sử dụng methamphetamine phần lớn sẽ sử dụng giảm dần sau một thời gian, có nhiều người ngừng sử dụng. Nhóm người sử dụng nhưng chưa lệ thuộc sẽ chưa có các rối loạn tâm thần, tuy nhiên cần thiết phải có những biện pháp can thiệp sớm để họ không chuyển sang giai đoạn sử dụng thường xuyên và lệ thuộc, và giúp giảm tác hại của việc sử dụng, phòng tránh trường hợp sử dụng quá liều, “ngáo đá” và sốc thuốc. Tuy nhiên, hiện nay do kỳ thị xã hội và quan điểm tiêu cực của một số cơ quan truyền thông về người sử dụng ma tuý tổng hợp nên họ thường che dấu việc sử dụng và phải mất trung bình từ 5-6 năm thậm chí lâu hơn khi tình trạng đã trở nên nghiêm trọng thì họ mới tìm đến hỗ trợ và điều trị.

Điều trị cho người sử dụng methamphetamine phức tạp hơn so với điều trị người sử dụng heroin do thời gian cắt cơn, phục hồi dài hơn. Tại Úc, người sử dụng sẽ thực hiện cắt cơn trong 10-14 ngày dưới hỗ trợ của y tế, sau đó hàng loạt các can thiệp về tâm lý và xã hội được cung cấp cho bệnh nhân bao gồm tư vấn cá nhân, trị liệu theo nhóm và hỗ trợ về nhà ở cũng như đào tạo nghề. Có thể thấy, yếu tố tâm lý - xã hội đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi của người sử dụng ma tuý tổng hợp, do đó rất cần sự quan tâm, tham gia và hỗ trợ tích cực từ gia đình, cộng đồng, truyền thông và xã hội.

Không chỉ riêng TS Lee mà còn rất nhiều các chuyên gia, tổ chức làm việc về ma tuý tổng hợp trên thế giới tin rằng việc cung cấp điều trị là chìa khoá để giảm thiểu các vấn đề liên quan đến ma tuý tổng hợp. TS. Lee cho rằng “Chúng ta cần thay đổi quan điểm và phương pháp điều trị và cách cung cấp dịch vụ cho phù hợp, để có thể ứng phó với những tác dụng khác nhau của ma tuý đá. Với mỗi đô la đầu tư vào điều trị, cộng đồng có thể tiết kiệm được 7 đô la cho các chi phí khác khi phải dùng để khắc phục hậu quả do việc sử dụng ma tuý tổng hợp gây ra”.

Can thiệp đối với người sử dụng methamphetamine cho thấy chủ yếu vẫn là các biện pháp dự phòng, tăng cường sức khỏe, giảm hại, can thiệp nhanh, tư vấn, điều trị bán trú, nội trú. Thực hiện liệu pháp nhóm, tư vấn cá nhân, chăm sóc sức khỏe tâm thần, giáo dục kỹ năng sống và kỹ năng xã hội để họ từ bỏ ma túy hòa nhập xã hội.

Ở Úc theo nghiên cứu nhóm người sử dụng thông thường sau 2 năm sử dụng không thường xuyên sẽ dẫn đến sử dụng thường xuyên và sau sử dụng 1 năm hoặc lâu hơn nữa khi bắt đầu có ảnh hưởng đến vấn đề sức khỏe họ mới tìm đến các dịch vụ điều trị. Do đó ở Úc người ta cố gắng phát hiện và can thiệp sớm để người sử dụng không chuyển sang giai đoạn sử dụng thường xuyên, lệ thuộc.

Để can thiệp hiệu quả cho người sử dụng methamphetamine cần tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho nhân viên tuyến đầu tiếp cận với người sử dụng với những thông tin cơ bản về ảnh hưởng của methamphetamine đổi với sức khỏe, sự thay đổi của não bộ người sử dụng, cách thức điều tiết sự hung hãn, quản lý chứng loạn thần, lựa chọn điều trị và chuyển gửi.

Tuy nhiên, điều trị nghiện methamphetamine là một vấn đề khó khăn, phức tạp, qua nghiên cứu sau khi điều trị tỷ lệ tái sử dụng cao, những trường hợp có khả năng giữ sạch không sử dụng lại sau điều trị cho thấy phải kết hợp điều trị cắt cơn với tư vấn cá nhân, hỗ trợ các vấn đề xã hội, đặc biệt cần có những có những nhóm đồng đẳng, nhóm tự lực tiếp tục giúp đỡ, hỗ trợ những người được điều trị tại gia đình, cộng đồng thì mới có kết quả tích cực./.