Một ngày tháng 6 nắng nóng như đổ lửa, tôi tìm vào ngôi nhà nằm tít sâu trong con ngõ nhỏ thuộc tổ dân phố Tiền Tiến, phường Hoàng Văn Thụ (TP Bắc Giang) để thắp hương cho T.H.K nhân ngày giỗ. Người mẹ già gần 80 tuổi đã không còn minh mẫn nên không nhận ra tôi như nhiều năm trước. Gợi mãi bà mới nhớ ra tôi.

Bà có người con trai duy nhất tên là T.H.K SN 1976, chết vì ma túy khi mới bước sang tuổi 40 được ít ngày, để lại mẹ già và người vợ tội nghiệp cùng hai con gái. Là thanh niên khỏe mạnh, đẹp trai, đang ổn định với nghề đúc nhôm, chẳng biết bạn rủ rê thế nào mà K một mực bỏ lên cửa khẩu Lạng Sơn thuê ki-ốt mở cửa hàng cắt tóc.

Vợ K kể: Mấy năm đầu anh ấy cũng hay gửi tiền về cho gia đình nuôi mẹ, nuôi con. Sau đó chẳng biết ma xui, quỷ khiến thế nào mà chồng em lại bập vào ma túy. Cứ mỗi khi lên cơn, anh ấy lại bị ảo giác, trầm cảm, tự hủy hoại bản thân. Em nhớ như in cảm giác anh ấy vật vã, sợ hãi sau những lần chơi ma túy đá, người mệt mỏi, đầu óc căng thẳng, quay cuồng.

Trong cơn phê ma túy, K đã phá tất cả những gì mà gia đình, vợ chồng xây dựng được sau bao năm. Ngôi nhà cấp 4 cũ kỹ giờ vẫn vậy, được đồng nào K lại lấy để mua ma túy, có ngày cả triệu đồng. Hết tiền, K quay sang vay mượn anh em, họ hàng. Một năm, hai năm rồi sang năm thứ ba sau khi trở về từ Lạng Sơn, K cứ sống với ma túy, thân tàn ma dại, dặt dẹo cho đến lúc chết.

Vật lộn với ma túy đến mức phải vào Cơ sở cai nghiện tỉnh đến lần thứ tư, G.V.M (SN 1978) ở thôn 5, xã Việt Tiến (Việt Yên) vẫn tái nghiện bởi theo anh "Ma túy đã ngấm sâu hàng chục năm nay nên không dễ dàng từ bỏ". Một tiền án, một tiền sự, hôn nhân không trọn vẹn, hết lần này đến lần khác M cai rồi lại tái nghiện, triền miên lấy ma túy để giải sầu.

Não bộ bị tổn thương nghiêm trọng, M nhiều khi hoang tưởng, ảo giác, suy nghĩ lệch lạc, có lúc cứ tưởng người thân đang tìm cách giết mình nên thường xuyên có hành động bất thường như đu cây, leo trần nhà, cột điện, cầm dao phòng thủ rồi hét toáng lên khiến hàng xóm sợ hãi.

Còn chị B ở thôn An Hòa, xã Đoan Bái (Hiệp Hòa) có chồng là N.V. T (SN 1979) ngậm ngùi kể: Cuộc sống của gia đình tôi rơi vào cảnh khốn cùng kể từ khi chồng nghiện. Bình thường cũng hiền lành, chăm chỉ làm ăn, nhưng khi lên cơn nghiện, trong người anh ấy như có ma. Bản thân tôi và gia đình không ít lần chịu tổn thương cả về thể xác lẫn tinh thần, cảm thấy bế tắc, tuyệt vọng. 

Ba lần đi cai nghiện tập trung rồi, chẳng biết lần này thế nào. Thấu hiểu nỗi đau đớn, dằn vặt của mình và sự tuyệt vọng của người thân, anh T có lần chia sẻ với tôi khi ở Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh: “Mắc nghiện, tôi luôn cảm thấy trống trải, cô đơn. Nhìn bố mẹ tiều tụy, đau xót, tâm can tôi bị giằng xé, nhưng rồi vẫn bị những cơn thèm thuốc lấn át. Hết năm này qua năm khác, cuộc sống của tôi và gia đình chìm trong nỗi đau không dứt. Lúc tỉnh ngộ, tôi lại đặt quyết tâm đi cai”.

Trên thực tế, có bao nhiêu người nghiện thì có bằng ấy gia đình khánh kiệt, tan nát. Rất nhiều cha mẹ già, vợ đang còn xuân sắc, nhưng hàng ngày hàng giờ sống trong nỗi cô đơn, tuyệt vọng khôn cùng vì chồng, vì con mình dính vào nghiện ngập. Trò chuyện với một số cán bộ Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh được biết, người nghiện thường không thừa nhận mình bị nghiện, không đồng tình khi được gia đình đưa lên đây.

Thậm chí có người vừa giãy giụa vừa chỉ tay vào bố mẹ, người thân, mắt long đỏ ngầu hét toáng “tao giết, tao giết hết” khiến bố mẹ chỉ biết chảy nước mắt. Mỗi khi có một ca nghiện ma túy đá vào cắt cơn, các cán bộ, y bác sĩ phải rất vất vả, theo dõi không rời mắt vì bệnh nhân thường tự hủy hoại bản thân, không còn làm chủ được mình, liên tục có những hành động hung hăng, biểu hiện của rối loạn tâm thần.

Ma túy để lại hậu quả khôn lường không chỉ cho gia đình mà toàn xã hội. Theo thống kê chưa đầy đủ, trên địa bàn tỉnh hiện có gần 2.000 người nghiện có hồ sơ quản lý, giảm nhẹ so với năm trước. Đáng buồn là số người nghiện giảm lại do chuyển đi nơi khác, bị chết hoặc bị bắt, thi hành án chứ không phải do cai thành công.

Thỉnh thoảng, công an các địa phương lại có thông tin phát hiện một thanh niên “chết đường chết chợ” do sốc ma túy. Con số nghiện thì như vậy nhưng Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh chỉ đang điều trị cai nghiện tập trung cho hơn 200 người và điều trị ngoại trú bằng Methadone đối với 112 người. Số còn lại vẫn đang sinh sống ngoài cộng đồng.

Đáng chú ý là người nghiện làm gì để lấy cái ăn, lấy tiền để thỏa mãn cơn nghiện. Theo Thượng tá Nguyễn Thế Tuấn, Trưởng phòng Cảnh sát hình sự, Công an tỉnh, có đến gần 70% số vụ án trộm cắp, cướp giật tài sản thủ phạm là người nghiện ma túy. Không ít đối tượng trong cơn ngáo đá đã châm ngòi cho những vụ án cố ý gây thương tích, hủy hoại bản thân, giết người thương tâm như trường hợp Nguyễn Văn Vũ (SN 1989) trú tại thôn Phố, xã Tân Mỹ (TP Bắc Giang) sau khi “đập đá” đã dùng dùi cui khống chế vợ, nhốt trong nhà không cho ra ngoài nhiều giờ liền.

Đối tượng Nguyễn Tất Cường (SN 1988), ở xã Hoàng An (Hiệp Hòa) dùng gậy đánh bố đẻ tử vong. Hay như Phùng Như Tùng (SN 1991) ở thị trấn An Châu (Sơn Động) sử dụng ma túy liên tục gào thét và lấy súng tự chế đe dọa chính người cha của mình và hàng xóm. Nguyễn Phú Vĩnh (SN 1977) ở tổ dân phố Phú Mỹ 3, phường Dĩnh Kế (TP Bắc Giang) nghiện ma túy đã đánh vợ trọng thương rồi bế con trai lên ban công tầng 2 và đe dọa nhảy lầu, bản thân y cũng bị chấn thương cột sống. Không ít con nghiện cầm vô lăng, bị cảnh sát giao thông mời ra khỏi xe vẫn còn múa may điên cuồng vì chưa dứt cơn phê…

Còn nữa, tình trạng nam nữ thanh niên sử dụng ma túy, lạc lối bởi những cuộc “bay lắc” sa đọa trong quán karaoke, khách sạn, nhà nghỉ liên tục bị lực lượng công an phát hiện. Tính riêng 6 tháng đầu năm nay, Công an tỉnh đã kiểm tra, phát hiện 34 vụ, 270 đối tượng sử dụng trái phép chất ma túy trong các cơ sở, ngành nghề kinh doanh có điều kiện, tăng 8% số vụ so cùng kỳ năm 2020. Đáng chú ý các đối tượng bị bắt giữ đều ở lứa tuổi thanh niên, không công ăn việc làm ổn định, không có nơi ở rõ ràng, nay đây mai đó sống theo kiểu tụ tập, bầy đàn rất khó quản lý.

Tác hại của ma túy đã được cảnh báo từ những “người trong cuộc”, từ cộng đồng, nhiều giải pháp về phòng, chống ma túy cũng đã được các cơ quan chức năng triển khai. Đáng tiếc là số người nghiện có tiền án, tiền sự, ở độ tuổi 35-40 là lực lượng lao động chính trong xã hội lệ thuộc vào ma túy còn nhiều. Một số người nghiện tham gia buôn bán ma túy nhỏ lẻ để lấy tiền mua thuốc. Số người cai nghiện thành công không nhiều trong khi tình trạng buôn bán, sử dụng ma túy có diễn biến phức tạp, điều đó khiến cho công tác phòng, chống ma túy thêm gian nan.

Ngày 1/6/2021, UBND tỉnh ban hành Đề án “Nâng cao năng lực, hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2021-2025”. Theo đó, cơ quan chức năng tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật, xây dựng phong trào toàn dân tham gia phòng, chống ma túy. Quản lý chặt số người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy; phòng ngừa phạm tội và vi phạm pháp luật. Cùng đó đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác cai, điều trị nghiện ma túy; quản lý sau cai; hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng, phòng ngừa tái nghiện…