Kể từ khi nghề dệt zèng của người Tà Ôi được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thì đồng bào Tà Ôi ở A Lưới đang dần thoát nghèo từ nghề này, đồng thời có những phương án bảo tồn và phát huy nghề truyền thống tích cực. Một trong những gương sáng điển hình trong lĩnh vực này là cô giáo Hồ Thị Thu Hà, dân tộc Tà Ôi, hiện vừa là giáo viên Trường THPT A Lưới, vừa là chủ cơ sở zèng mang tên Hợp tác xã (HTX) sản xuất và phân phối thổ cẩm A Lưới, tại xã A Ngo, huyện A Lưới.

Được thành lập ngày 15/11/2019, HTX sản xuất và phân phối thổ cẩm A Lưới có 12 xã viên và 15 cộng tác viên đến từ các xã A Ngo, A Đớt, A Roàng. Cô Hà cho hay: “Từ những khó khăn trong đời sống của đồng bào Tà Ôi, tôi luôn trăn trở làm sao có cơ hội tạo việc làm cho lao động nhàn rỗi trong dân và rồi cũng nhờ duyên may là niềm đam mê của các chị trong gia đình cũng như sự động viên của các đồng nghiệp nên chị em tôi mạnh dạn lập nên HTX này”.

Trước tình hình nhiều học sinh dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện A Lưới ra trường không có việc làm, nên HTX của cô Hà đã liên kết với số lượng học sinh THPT trên địa bàn nhận hàng về nhà làm thành phẩm với những mặt hàng lưu niệm có gắn kết, trang trí bằng vải zèng, góp phần giúp đỡ gia đình các em cải thiện được cuộc sống. Hiện nay, nguồn thu nhập cho các cộng tác viên là 100.000đồng/ngày công và các xã viên là 200.000đồng/ngày công.

Hiện tại, HTX đã tạo được 20 mẫu sản phẩm lưu niệm có gắn kết vải zèng và hoa văn cườm: Mũ nam nữ, cài, kẹp tóc, hoa tai, cà vạt, thắt lưng, túi xách nam nữ, khăn quàng cổ, búp bê, huy hiệu, ví điện thoại, dây đồng hồ, tranh thư pháp, áo dài, nơ, dây thun cột tóc, ba lô, vòng tay.

Trao đổi với phóng viên, cô Hà cho biết: “Nguồn vốn đầu tư ban đầu do tôi và gia đình tự xoay sở, lấy ngắn nuôi dài. Thời gian đầu, người dệt là các xã viên, cộng tác viên hỗ trợ sản phẩm, HTX trả lại tiền công. Dần dần bán được sản phẩm thì HTX chú trọng vào các việc đầu tư nhà xưởng, cửa hàng giới thiệu sản phẩm ngày càng có nhiều xã viên đến tham gia, và chính họ đã tạo nên sự lớn mạnh cho HTX như ngày hôm nay”.

Năm 2003, cô tốt nghiệp Khoa Vật lý Trường đại học Sư phạm Huế, sau đó quay lại quê hương A Lưới tiếp tục gieo chữ trồng người, và ngôi Trường THPT A Lưới là nơi cô công tác cho đến ngày nay và rồi duyên zèng cũng bén duyên cùng cô. Cô Hà luôn suy nghĩ, phải làm cái gì đó cho bản thân và cho bản sắc văn hóa dân tộc Tà Ôi của mình ngày càng phát triển và chính duyên zèng và sự kết nối từ các cuộc hội thảo, hội nghị xúc tiến đầu tư phát triển làng nghề, phát triển du lịch, khởi nghiệp sáng tạo… mà cô Hà đã tham gia và thực hiện được ước mơ cháy bỏng của mình.

Sau một thời gian hoạt động, nhờ  tham gia các hội nghị mà cô đã kết nối và duy trì hàng loạt cửa hàng ở Huế, Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh để đưa sản phẩm dệt zèng bay xa. Đầu năm 2020, cô cùng với đồng nghiệp hướng dẫn học sinh Trường THPT A Lưới thực hiện đề tài “Bảo tồn và phát triển nghề dệt zèng hướng đến phát triển du lịch về nguồn ở huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế”. Đề tài này đã đạt giải nhì tại cuộc thi Sáng tạo Khoa học và kỹ thuật học sinh trung học cấp tỉnh, năm học 2019 - 2020 do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức.

Đặc biệt hơn, trước  nguy cơ mai một của nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc vùng A Lưới, chính quyền và người dân nơi đây đã có nhiều giải pháp để bảo tồn, gìn giữu nghể dệt Zèng truyền thống. Cô Đàm Thị Hoa, Hiệu trưởng Trường THPT A Lưới cho biết: “HTX ra đời đã tăng cường sự phối hợp giữa Trường THPT A Lưới với HTX nhằm đổi mới hình thức, nội dung và phương pháp tư vấn hướng nghiệp cho học sinh gắn với thực tiễn sản xuất kinh doanh của địa phương. Đây cũng là hướng đi hiệu quả nhằm giải quyết nhu cầu việc làm cho các em sau khi tốt nghiệp THPT nhưng không có điều kiện học lên. Ngoài ra, nhiều năm nay nhà trường đã đưa trang phục truyền thống vào trường học. Chủ trương này được thầy cô giáo và các em học sinh hưởng ứng tích cực, vừa tạo nét đẹp văn hóa học đường, vừa góp phần bảo tồn, gìn giữ nghề dệt Zèng truyền thống của đồng bào Tà Ôi”.

Hiện tại HTX đã có quầy bán hàng tại xã A Ngo với diện tích 30m2, một cơ sở dệt 100m2 với 10 công nhân dệt, 1 cơ sở may trang phục với 5 công nhân, cùng với 15 hộ liên kết dệt và sản xuất hàng lưu niệm, trang sức, phụ kiện...

Được biết, trong thời gian tới, HTX sản xuất và phân phối thổ cẩm A Lưới sẽ tiếp tục phối hợp với UBND xã A Ngo mở tour du lịch cộng đồng tại đập A Lá để phục vụ du khách du lịch trong ngoài tỉnh đến tham quan, nghỉ dưỡng và trải nghiệm các công đoạn làm các sản phẩm từ zèng của người Tà Ôi.

Nghề dệt Zèng truyền thống của đồng bào Tà Ôi đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Bằng những cách làm sáng tạo, phù hợp với điều kiện thực tế, ngoài HTX sản xuất và phân phối thổ cẩm, huyện vùng cao A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế còn đưa sản phẩm Zèng đến với thời trang hiện đại, vươn ra nhiều địa phương trên cả nước và thế giới./.