Mở đầu phiên chất vấn sáng nay, đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) đặt vấn đề: Thời gian qua xảy ra tình trạng học viên ở các Trung tâm cai nghiện trốn trại, đâu là nguyên nhân và nguyên nhân pháp lý. Bộ trưởng cho biết giải pháp nào khắc phục tình trạng trên?  

Đại biểu Nguyễn Thanh  Hải (Tiền Giang) cũng nêu ý kiến: Việc chuyển đổi cơ sở cai nghiện ma túy còn khó khăn về kinh phí, cần nâng cao biện pháp quản lý học viên cai nghiện ở các Trung tâm.

Trả lời các câu hỏi của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết: Vừa qua, tại một số cơ sở cai nghiện đã xảy ra hiện tượng học viên trốn trại tập thể gây dư luận xấu như ở Đồng Nai, Bình Dương, Tây Ninh, Vũng Tàu... Công tác cai nghiện được Đảng, Nhà nước quan tâm, Thủ tướng Chính phủ và các Phó Thủ tướng đã trực tiếp chỉ đạo, nhất là đối với 21 tỉnh, thành trọng điểm về ma túy...

Hiện cả nước có 210.751 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý, tăng 10.617 người so với cùng kỳ năm 2015. Ngoài heroin còn xuất hiện nhiều loại ma tuý rất khác biệt, tính chất phức tạp, nhiều nước trên thế giới đang tìm cách khắc phục. Hiện có khoảng 60.000 người đang được cai nghiện tại các cơ sở cai nghiện. Cai nghiện bắt buộc theo quyết định của toà án là 17.488 học viên... Đặc điểm chung của ma tuý, đặc biệt ma tuý đá là dễ dẫn đến rối loạn tinh thần, ảo giác và rối loạn hành vi nghiêm trọng. Tổng kết của ngành công an, có 60% tội phạm do ma tuý thuộc về giới trẻ...

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là do một số địa phương thực hiện không đúng chỉ đạo Chính phủ. Có hiện tượng nhiều địa phương vì muốn trong sạch địa bàn đã tìm cách đưa tất cả các em sử dụng ma tuý hay nghiện ma tuý vào trại cai nghiện mà đáng ra phải phân biệt người nghiện khác với người sử dụng, người lạm dụng. Nguyên nhân nữa là cơ sở vật chất của các cơ sở cai nghiện nhiều nơi đã quá tải, như ở Đồng Nai, cơ sở chỉ có thể nuôi dưỡng khoảng 500 - 600 em nhưng đã đưa hơn 1.400 em vào. Trong khi cơ sở vật chất cơ sở không đảm bảo, hầu như tận dụng từ thời chế độ cũ để lại, điều kiện ăn ở không đảm bảo dẫn đến sự bức bối. Việc ở chung cùng với người cai bắt buộc và tự nguyện nên các em đã lôi kéo, tác động lẫn nhau bỏ trốn. Một nguyên nhân quan trọng khác là có 35-45% các em đã có tiền án tiền sự, thậm chí là cộm cán, có những em đã đi tù, và số này tâm lý thường hay quá khích, thậm chí xúi giục, lôi kéo học viên tìm cách vượt ra ngoài. Trong khi đó, nếu có phá trại vượt ra ngoài thì chế tài xử lý chưa đủ, không có gì ngoài việc cơ sở phải có trách nhiệm vận động các em quay trở lại.

"Ở vụ Vũng Tàu, khi tôi hỏi thì các em nói có là cứ ra, nếu tiếp tục bị bắt thì ở lại chứ có sợ gì đâu", Bộ trưởng Dung nói.

Ngoài ra, một nguyên nhân cơ bản khác là cán bộ ở cơ sở cai nghiện rất mỏng, rất khó khăn về đội ngũ. Bình quân 01 cán bộ phải phụ trách tối thiểu 10 học viên, cán bộ tuyển dụng lại rất khó khăn. Trong khi lương cán bộ chỉ hơn 2 triệu đồng mà đối diện với bao khó khăn, nguy hiểm rình rập.

Về công tác đảm bảo an toàn và sự phối hợp giữa các ngành còn có nhiều vướng mắc, nhất là sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng khối tư pháp.  Bộ Lao động - TBXH được giao quản lý ở trong trung tâm, một ngành dân sự quản lý đối tượng phức tạp, trong khi đó cơ quan công an lo vòng ngoài, khi có sự việc gì mới tham gia vào là không khả thi. Ngoài ra, ở cơ sở cai nghiện đối tượng rất phức tạp nhưng cán bộ không được trang bị bất cứ vũ khí, công cụ gì để đảm bảo an toàn cho chính mình.  "Một Bộ dân sự mà giao quản lý đối tượng phức tạp thế này còn Bộ Công an lại chỉ quản lý phía ngoài, khi có việc mới vào là không khả thi", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung băn khoăn.

Quy định về pháp lý còn nhiều điều vướng mắc, như độ tuổi từ 12-18, luật quy định không đưa vào các cơ sở cai nghiện bắt buộc. Tuy nhiên lượng này ở ngoài xã hội số lượng rất lớn, tính chất phức tạp; mặt khác thời gian cai nghiện bắt buộc 24 tháng là quá dài.

Nói về giải pháp thời gian tới, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, cần tiếp tục nâng cao nhận thức sâu sắc về tội phạm ma tuý, toàn dân phải chung tay đấu tranh phòng chống ma tuý và tập trung thực hiện 3 giảm: giảm cung, giảm cầu, giảm tác hại. Cùng với đó, Bộ Lao động - TBXH sẽ tập trung sửa đổi chính sách, nếu chưa sửa kịp thì đề nghị Quốc hội ban hành nghị quyết điều chỉnh một số vướng mắc vừa qua. Bộ cũng đề nghị cấp đầy đủ kinh phí và tăng cường công tác cán bộ quản lý học viên cai nghiện; đẩy mạnh công tác tuyên truyền và các biện pháp dự phòng và điều trị; nhân rộng điển hình, mở rộng mô hình cai nghiện tự nguyện tại cộng đồng...

Bên cạnh đó tiếp tục có hướng chuyển đổi Trung tâm chữa bệnh theo đề án, phấn đấu chuyển đổi triệt để sang cơ sở cai nghiện. Trước năm 2014, cả nước có 123 Trung tâm 06 với hơn 60 ngàn người nghiện, qua sắp xếp đến nay còn 110 cơ sở... Ngoài ra, 23 tỉnh tổ chức các điểm cai nghiện, 60/63 tỉnh, thành đã có Trung tâm cai nghiện và 57/60 tỉnh, thành đã bổ sung chức năng theo đề án chuyển đổi...

“Thời gian tới cần rà soát các quy định, ban hành cơ chế xã hội hóa trong công tác cai nghiện. Phấn đấu xây dựng các trung tâm cai nghiện thân thiện, an toàn tuyệt đối, bảo vệ quyền, lợi ích của nhân dân và tiếp tục đầu tư nhân lực, nâng cao chất lượng chuyên môn và cơ sở vật chất...”, Bộ trưởng nhấn mạnh./.