Sau 5 năm, Dollar Shave Club được Unilever mua lại với giá 1 tỷ USD. Thành công này đánh dấu bước ngoặt cho mô hình dịch vụ đăng ký, mở đường cho hàng loạt doanh nghiệp khác trong lĩnh vực mỹ phẩm, thực phẩm, công nghệ và giải trí.

Trong những năm gần đây, mô hình dịch vụ đăng ký (subscription services) đã trở thành một xu hướng nổi bật, định hình lại cách người tiêu dùng mua sắm và tiêu thụ sản phẩm. Mô hình này hoạt động dựa trên nguyên tắc người dùng trả một khoản phí định kỳ (hằng tháng, hằng quý hoặc hằng năm) để sử dụng dịch vụ hoặc nhận sản phẩm thường xuyên. Từ các dịch vụ phát trực tuyến như Netflix, Spotify đến các hộp quà đăng ký hằng tháng (subscription boxes) như Birchbox hay Blue Apron, mô hình này đang tạo ra sự thay đổi lớn trong thương mại điện tử và hành vi mua sắm toàn cầu. Theo báo cáo từ Simple Global, công ty cung cấp giải pháp thương mại điện tử và phân phối tại Mỹ, thị trường thương mại điện tử đăng ký dự kiến đạt trị giá 478 tỷ USD trong năm 2025.

Dịch vụ đăng ký không chỉ giúp người tiêu dùng có được sản phẩm và dịch vụ họ yêu thích một cách thuận tiện, mà còn giúp các công ty giữ chân khách hàng lâu dài. Theo tạp chí Forbes, khách hàng cũ thường chi tiêu nhiều hơn 67% so với khách hàng mới.

Các loại hình dịch vụ đăng ký phổ biến hiện nay bao gồm nội dung số (Netflix, Disney+, Apple Music), hộp đăng ký sản phẩm: Birchbox (mỹ phẩm), Blue Apron (thực phẩm), Dollar Shave Club (dao cạo râu), phần mềm và tiện ích số (Microsoft 365, Adobe Creative Cloud, Amazon Prime)… Sự phổ biến của mô hình này đến từ tính tiện lợi, trải nghiệm cá nhân hóa và khả năng tiết kiệm thời gian cho người tiêu dùng.

Mô hình đăng ký giúp các doanh nghiệp có doanh thu định kỳ và giảm sự phụ thuộc vào doanh số bán lẻ không ổn định. Theo nghiên cứu của hãng tư vấn tài chính Earnt & Young, các doanh nghiệp theo mô hình Direct-to-Consumer (D2C), bán sản phẩm trực tiếp cho khách hàng mà không cần thông qua các trung gian như nhà bán lẻ hay đại lý, có thể tận dụng dữ liệu khách hàng để cải thiện sản phẩm, cá nhân hóa trải nghiệm và xây dựng lòng trung thành.

Đối với người tiêu dùng, dịch vụ đăng ký mang lại nhiều lợi ích như tiện lợi (không cần đặt hàng nhiều lần), cá nhân hóa (các gói sản phẩm thường được điều chỉnh theo sở thích cá nhân), giá cả hợp lý (thường rẻ hơn so với mua lẻ từng sản phẩm).

Tại Việt Nam cũng đã có một số dịch vụ đăng ký như VieON, FPT Play, Galaxy Play (phát trực tuyến nội dung số với mô hình tương tự Netflix), dịch vụ giao thực phẩm theo mô hình đăng ký định kỳ NowFresh, hay TikiNOW, dịch vụ giao hàng nhanh với mô hình thuê bao hàng tháng của Tiki…

Theo Earnt & Young, thị trường thương mại điện tử Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm, thời trang, mỹ phẩm và công nghệ. Xu hướng này sẽ tiếp tục phát triển khi người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng sự tiện lợi và cá nhân hóa.

Đối với dịch vụ đăng ký, người dùng có thể sử dụng dịch vụ hoặc sản phẩm mà không cần phải chi trả một khoản tiền lớn ngay từ đầu. Ví dụ: thay vì mua phần mềm với giá cao, có thể trả theo tháng. Đối với phần mềm hoặc dịch vụ số, khách hàng luôn có phiên bản mới nhất mà không cần mua bản nâng cấp. Người dùng có thể hủy đăng ký khi không còn nhu cầu, tránh tình trạng "mua đứt" nhưng ít sử dụng.

Các dịch vụ như Netflix, Spotify cho phép người dùng thử nhiều nội dung khác nhau mà không phải mua riêng từng mục. Thêm vào đó là khả năng tùy biến chuyên biệt, cá nhân hóa. Nhiều nền tảng sử dụng AI để đề xuất nội dung hoặc sản phẩm phù hợp với sở thích của người dùng.

Tuy nhiên, dịch vụ đăng ký cũng có một số điểm yếu, xét từ góc độ người tiêu dùng. Thứ nhất là chi phí tích lũy có thể cao hơn: Mỗi tháng trả một khoản nhỏ có vẻ rẻ, nhưng về lâu dài có thể tốn kém hơn so với việc mua đứt.

Thứ hai là phụ thuộc vào nhà cung cấp: Nếu dịch vụ thay đổi chính sách, tăng giá hoặc ngừng hoạt động, người dùng không có quyền kiểm soát.

Thứ ba là ai đăng ký nhiều sẽ khó kiểm soát. Nếu đăng ký nhiều dịch vụ (âm nhạc, phim, phần mềm...), người dùng có thể mất nhiều tiền hơn mà không nhận ra.

Với mô hình thuê bao nội dung số, người dùng chỉ có quyền truy cập chứ không sở hữu nội dung hoặc sản phẩm, mất quyền sử dụng khi ngừng trả phí.

Tóm lại, subscription services mang lại sự tiện lợi nhưng cũng cần cân nhắc về chi phí dài hạn và mức độ phụ thuộc. Nếu quản lý tốt, đây là cách tiếp cận linh hoạt và tiết kiệm, nhưng nếu không kiểm soát, có thể trở thành một khoản chi không cần thiết.

Trúc Mai