Phát biểu tại Phiên thảo luận, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Lê Hùng Sơn cho biết, 09 tháng đầu năm 2020, số người tham gia BHXH là 15,51 triệu người, đạt tỷ lệ 94,7% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, chiếm khoảng 31,5% so với lực lượng lao động trong độ tuổi, số người còn phải phát triển đến cuối năm để đạt chỉ tiêu kế hoạch giao là 869.000 người. Trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc là 14,67 triệu người, tăng 104,6 nghìn người so với tháng 8/2020, đạt 93% kế hoạch Thủ tướng giao, số người còn phải phát triển đến cuối năm để đạt chỉ tiêu giao là 1,1 triệu người. Số người tham gia BHXH tự nguyện là 844,7 nghìn người, tăng 58,6 nghìn người so với tháng 8/2020, tăng 381,6 nghìn người so với cùng kỳ năm 2019; tăng 270,8 nghìn người so với cuối năm 2019, đạt 137,8% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm, vượt kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao là 231.000 người. Số người tham gia BH thất nghiệp là 12,92 triệu người, đạt tỷ lệ khoảng 26,2% so với lực lượng lao động trong độ tuổi; tăng 104,9 nghìn người so với tháng 8/2020, đạt 92,4% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, số người còn phải phát triển đến cuối năm để đạt chỉ tiêu giao là 1,06 triệu người.

Trong 9 tháng đầu năm 2020, toàn Ngành đã thực hiện giải quyết cho 94.913 người hưởng BHXH hàng tháng và tăng 13,2% so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, số người giải quyết hưởng chế độ hưu trí là 79.499 người, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2019; giải quyết cho 646.812 người hưởng các chế độ BHXH một lần; 816.951 người hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng 29% so với cùng kỳ năm 2019 và 11.596 người hưởng hỗ trợ học nghề giảm 31% so với cùng kỳ năm 2019.

Cũng theo Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Lê Hùng Sơn, ngay từ những tháng đầu năm 2020, tình hình dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng rất lớn đến công tác thu BHXH, BH thất nghiệp. Công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH, BH thất nghiệp gặp khó khăn do các doanh nghiệp không mở rộng sản xuất, kinh doanh. Nhiều doanh nghiệp phải ngừng sản xuất kinh doanh hoặc giải thể, phá sản, người lao động phải ngừng việc (chấm dứt hợp đồng lao động, nghỉ không lương, tạm hoãn hợp đồng lao động). Từ đó, dẫn đến số thu BHXH, bảo hiểm thất nghiệp cũng bị ảnh hưởng lớn; các doanh nghiệp gặp khó khăn tiếp tục nợ thêm tiền đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.

Toàn cảnh phiên thảo luận

Trước những khó khăn, vướng mắc trên, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Lê Hùng Sơn đề xuất: Quy định cụ thể, rõ ràng về hợp đồng lao động, các loại hợp đồng khác phải tham gia BHXH. Sớm thể chế để nhóm lao động có quan hệ lao động nhưng không có hợp đồng lao động được tham gia BHXH bắt buộc. Bên cạnh đó là mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với các nhóm chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt. Chỉ quy định doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài lập danh sách tham gia và có trách nhiệm thu tiền của người lao động để đóng vào quỹ BHXH; Sửa đổi quy định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp đối với người lao động thấp nhất bằng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lượng của người lao động; Tăng mức hỗ trợ mức đóng cho người lao động tham gia BHXH tự nguyện, linh hoạt hơn về mức hỗ trợ, cần quy định mức hỗ trợ tối thiểu để địa phương nào có điều kiện thì có cơ chế để hỗ trợ thêm một phần mức đóng BHXH tự nguyện. Ngoài ra, cần quy định xử lý nợ đối với đơn vị phá sản, rút giấy phép kinh doanh, chủ bỏ trốn còn nợ nhưng không còn khả năng trả nợ để đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

Đóng góp ý kiến vào việc kiểm soát hiệu quả quỹ BHXH, Thứ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Nguyễn Bá Hoan nêu quan điểm: Chi phí quản lý BHXH, BH thất nghiệp năm 2021 tiếp tục thực hiện theo Nghị quyết số 528/2018/UBTVQH14. Từ năm 2022 trở đi, việc giao dự toán và thực hiện chi phí quản lý BHXH, bảo hiểm thất nghiệp cần tiếp tục được điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tiễn hoạt động bộ máy và các định hướng của Trung ương Đảng về cải cách chính sách tiền lương (Nghị quyết số 21-NQ/TW) và cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (Nghị quyết số 28-NQ/TW). Cụ thể, cơ quan Trung ương đã đặt ra đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, hoặc tự bảo đảm chi thường xuyên và các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước được thực hiện cơ chế tự chủ tiền lương theo kết quả hoạt động như doanh nghiệp (Nghị quyết số 21-NQ/TW). Bên cạnh đó là nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BH thất nghiệp (Nghị quyết số 28-NQ/TW). Song song với đó là hoàn thiện bộ máy tổ chức thực hiện chính sách BHXH, bảo hiểm thất nghiệp theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, thực hiện dịch vụ công trực tuyến mức độ 4; Hoàn thiện, đẩy mạnh kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm với các hệ thống cơ sở dữ liệu có liên quan. Tiếp tục hiện đại hóa quản lý BHXH, đầu tư phát triển công nghệ và phương pháp quản lý tiên tiến trong tổ chức thực hiện BHXH, BH thất nghiệp...

Theo Thứ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Nguyễn Bá Hoan, cần triển khai có hiệu quả các chính sách BH thất nghiệp, phát huy đầy đủ các chức năng của BH thất nghiệp, bảo đảm bảo hiểm thất nghiệp thực sự là công cụ quản trị thị trường lao động. Chi phí tổ chức thực hiện chính sách BH thất nghiệp lấy từ nguồn Quỹ BH thất nghiệp, không lấy từ ngân sách Nhà nước. Có cơ chế tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ, nhất là trong bối cảnh thị trường lao động biến động nhanh chóng và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Để thực hiện có hiệu quả chi phí quản lý BHXH, BH thất nghiệp trong thời gian tiếp theo, góp phần thúc đẩy, nâng cao chất lượng dịch vụ công về BHXH, BH thất nghiệp, mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia và thụ hưởng chính sách, cần cân nhắc một số giải pháp: Cơ quan BHXH, cơ quan thực hiện chính sách BH thất nghiệp của ngành Lao động - Thương binh và Xã hội tiếp tục hoàn thiện danh mục vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo, bản mô tả công việc, xác định cơ cấu công chức, viên chức, xác định khung năng lực theo từng vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo. Việc xây dựng danh mục vị trí việc làm cần gắn với xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật đối với dịch vụ công về BHXH, BH thất nghiệp.

Đề cập tới BH thất nghiệp, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Lê Thị Nguyệt bày tỏ, thực tế là trong những năm qua, số lượng người tham gia BHXH có tăng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. Mặt khác, vẫn còn đang có tình trạng lao động nhảy việc, điều này làm gia tăng lao động chuyển đổi công việc để hưởng BH thất nghiệp. Trước thực tế trên, bà Lê Thị Nguyệt đề nghị Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội phối hợp với BHXH Việt Nam rà soát lại những đối tượng như trên để không ảnh hưởng và đảm bảo thực hiện công tác an sinh xã hội tốt hơn.

Đồng thuận với quan điểm trên, đại biểu Nguyễn Thanh Xuân – Phó Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Cần Thơ cho rằng: Hiện nay, số lượng người cao tuổi, lao động không được đóng BHXH vẫn nhiều. Mặc khác, số lượng người muốn hưởng BHXH một lần gia tăng cũng đã tác động đến chính sách an sinh xã hội, quỹ Hưu trí. Một trong những nguyên là doanh nghiệp đang hoạt động chưa tham gia đóng BHXH cho lao động do đại dịch Covid-19 hoặc một số yếu tố khác. Về phía người lao động chưa chú trọng tới việc đảm bảo tham gia vào BHXH. Để khắc phục tình trạng này, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cần đưa thêm giải pháp hữu hiệu và cơ quan soạn thảo Luật BHXH cũng cần nghiên cứu một số điều khoản để thúc đẩy doanh nghiệp cũng như lao động tham gia BHXH.

Phát biểu kết luận Phiên thảo luận, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi đánh giá cao ý kiến của các Ủy viên Ủy ban và các đại biểu tham dự vào việc kiểm soát quỹ BHXH hiệu quả hơn.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cũng yêu cầu cơ quan BHXH Việt Nam cùng với Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đánh giá lại việc thực hiện BHXH ở các doanh nghiệp, người dân, người lao động tham gia như thế nào cũng như việc thực hiện BHXH tác động đến phát triển kinh tế-xã hội ra sao. Ngoài ra, hai cơ quan này cần tiếp tục hoàn thiện các chỉ số, quá trình thực hiện BHXH vào trong các báo cáo để các cuộc họp lần sau tiếp tục cho ý kiến./.