Báo cáo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) nêu rõ, kể từ năm 2000, dù thế giới đã ghi nhận những bước tiến đáng kể trong việc giảm lao động trẻ em nhưng xu hướng này đã bị đảo ngược hoàn toàn trong những năm gần đây do xung đột, khủng hoảng, biến đổi khí hậu kéo theo thiên tai và đại dịch COVID-19. Nhờ vào những cam kết và nỗ lực quốc tế ngày càng cao nhằm xóa bỏ lao động trẻ em, trong giai đoạn 2000-2016, số lượng lao động trẻ em giảm 94 triệu. Tuy nhiên, với những tác động tiêu cực cao gấp 4 lần so cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009, đại dịch COVID-19 đã kéo lùi những thành quả đạt được trong vấn đề này. Chưa kể, các cuộc xung đột trên thế giới chẳng những không chấm dứt mà đang có xu hướng lan rộng thêm, trong khi trái đất ngày một nóng lên, đi kèm với nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan như bão lũ, hạn hán, đã và đang đẩy các gia đình vốn đã nghèo lại càng dễ bị tổn thương hơn và trẻ em buộc phải làm việc nhiều thêm. Hơn 160 triệu trẻ em trên toàn thế giới, tức 1/10 trẻ em trong độ tuổi 5-17 tuổi vẫn đang tham gia lao động trẻ em và tiến bộ đạt được trong xóa bỏ lao động trẻ em đã bị đình trệ kể từ năm 2016.

Theo ILO, hiện có khoảng 63 triệu bé trai và hơn 97 triệu bé gái phải gồng mình trước gánh nặng mưu sinh. Châu Phi là khu vực có số lượng lao động trẻ em cao nhất thế giới - 72 triệu trẻ, tương đương 20% số trẻ em của châu lục này - cũng là tỷ lệ cao nhất thế giới. Tiếp đó là châu Á-Thái Bình Dương, với 62 triệu trẻ, chiếm 7% số trẻ em của khu vực. Số liệu tương ứng khu vực châu Mỹ, khu vực châu Âu và Trung Á, các nước Ảrập, lần lượt là 5,3%, 2,9% và 4,7%. Tính chung lại, cứ 10 lao động trẻ em trên thế giới thì có 9 trẻ ở châu Phi, châu Á và Thái Bình Dương.

Trang thống kê Theworldcounts.com ước tính toàn cầu có khoảng 218 triệu lao động trẻ em, trong độ tuổi từ 5-17. Đáng chú ý, 152 triệu trẻ trong số này là nạn nhân của lao động trẻ em, gần 50% phải làm việc trong điều kiện nguy hiểm hoặc bị bóc lột. Ở những nước nghèo nhất thế giới, số lao động trẻ em chiếm hơn 20% số trẻ, trong khi ở các nước kém phát triển nhất, hơn 25% số trẻ em (trong độ tuổi từ 5-17) phải làm các công việc được cho là có hại cho sức khỏe và sự phát triển. Trang Theworldcounts.com cũng ước tính với tốc độ như hiện nay, nguy cơ đến năm 2025 sẽ có thêm 121 triệu lao động trẻ em trên toàn cầu.

Năm 2024 thế giới kỷ niệm 25 năm thông qua Công ước Số 182 của ILO về Các Hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất và chỉ còn 01 năm nữa là đến thời hạn đạt được mục tiêu 8.7 trong chương trình nghị sự Phát triển bền vững của Liên hợp quốc về việc xóa bỏ lao động trẻ em dưới mọi hình thức vào năm 2025. "Những số liệu ước tính là lời cảnh tỉnh đối với chúng ta. Chúng ta không thể đứng yên khi một thế hệ trẻ em mới đang đứng trước rủi ro như vậy”, Tổng Giám đốc ILO, ông Guy Ryder nhấn mạnh.

ILO thì định nghĩa lao động trẻ em là "công việc tước đi tuổi thơ, tiềm năng và phẩm giá của trẻ em, đồng thời có hại cho sự phát triển thể chất và tinh thần”. Quan trọng hơn, tương lai của những đứa trẻ phải lao động sớm cũng đã bị tước đoạt, bởi lao động trẻ em dẫn đến chu kỳ đói nghèo luẩn quẩn giữa các thế hệ. Trên thực tế, đói nghèo và thất học là những nguyên nhân bên trong hàng đầu dẫn tới tình trạng lao động trẻ em, trong khi xung đột, chiến tranh, dịch bệnh, biến đổi khí hậu là những lý do bên ngoài buộc các em phải mưu sinh từ sớm. Thống kê của các tổ chức quốc tế cho thấy mỗi năm có tới 40 triệu trẻ em trên thế giới bị gián đoạn việc học tập, trong đó hàng triệu trẻ phải tìm miếng cơm manh áo lo cho gia đình.

Đây cũng là lý do ILO chọn chủ đề Ngày Thế giới chống lao động trẻ em năm 2024: "Hãy hành động theo các cam kết của chúng ta: Chấm dứt lao động trẻ em!".

Việt Nam là quốc gia đầu tiên tại châu Á và thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước Quốc tế về Quyền Trẻ em của Liên hợp quốc năm 1990. Việt Nam cũng là một trong những nước phê chuẩn các công ước của ILO số 182 (năm 1999) về Các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất và số 138 (năm 1973) về Độ tuổi tối thiểu. Việt Nam đã và đang cam kết thực hiện các biện pháp để giải quyết lao động trẻ em thông qua việc xây dựng hệ thống luật pháp, chính sách và hỗ trợ thể chế để thực hiện.

Tại Hội thảo “Phòng ngừa, giảm thiểu trẻ em lao động trái quy định của pháp luật năm 2024” vừa được tổ chức tại Hà Nội, ông Đặng Hoa Nam, Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ LĐTBXH) đã cho biết Việt Nam có khoảng 1,7 triệu trẻ em tham gia hoạt động kinh tế, chiếm 9,1% tổng số trẻ trong độ tuổi 5-17 của cả nước. Trong số này có đến 1,1 triệu trẻ em được xác định là lao động trẻ em, chiếm 58,8% trẻ em tham gia hoạt động kinh tế. Kết quả điều tra do Bộ LĐTBXH phối hợp Tổng cục Thống kê thực hiện cho thấy, trong số lao động trẻ em, có khoảng 519.805 trẻ em được xác định là trẻ đang làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm - những công việc có những nguy cơ gây tổn hại đến sức khỏe, sự an toàn và đạo đức của trẻ. Mặc dù tỷ lệ trẻ em tham gia hoạt động kinh tế được đến trường đã tăng đáng kể trong 10 năm qua, song vẫn còn 19.500 em (chiếm 1,1%) chưa từng được đi học. So với tỷ lệ đi học bình quân toàn quốc là 94,4%, chỉ có 50% lao động trẻ em được đi học. Tỷ lệ này thấp hơn 38,6% đối với nhóm trẻ em làm các công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.

Đối với gia đình, cộng đồng và xã hội, lao động trẻ em sẽ tăng gánh nặng kinh tế khi bị tai nạn, tổn thương, bị xâm hại; nguy cơ mất trật tự, các vấn đề phức tạp cho xã hội khi trẻ bị sa ngã, từ đó tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia, khiến nguồn nhân lực chất lượng tương lai giảm… Do đó, Việt Nam cũng như cộng đồng quốc tế vẫn đang nỗ lực hợp sức, thực hiện các cam kết đã đưa ra hướng tới mục tiêu chấm dứt lao động trẻ em thông qua nhiều giải pháp, trong đó, có ưu tiên đẩy mạnh việc tiếp cận giáo dục, tăng cường bảo trợ xã hội, hỗ trợ thu nhập cho các gia đình nghèo, chống biến đổi khí hậu./.

Đăng Doanh